Trải qua những năm tháng của tuổi học trò tươi đẹp, cũng như bao học sinh khác, em Lê Thị Hồng Ngọc luôn mong muốn được dồn hết sức mình cho việc học, được trau dồi kiến thức mới mẻ và có được những giây phút thoải mái hồn nhiên vui đùa bên bạn bè cùng trang lứa. Nhưng những cơn đau tim của mẹ, cái dáng gầy gò của cha với chiếc xe lôi đạp cọc cạch khiến em lo lắng khôn nguôi khi mẹ cha đã không màng đến sức khỏe của bản thân mà luôn cố gắng hết sức lo cho em được cắp sách đến trường.

Căn nhà của gia đình em Đoàn Minh Tuấn nằm sâu trong ấp Hương Quới 1, xã Long Hưng A, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp quạnh quẽ và trống vắng. Nơi đây, không chỉ hiện hữu hình ảnh về một cậu học trò vươn lên trong nghèo khó mà còn có cả hành trình phấn đấu vất vả của một người mẹ để cho con được đến trường.

Ngôi nhà của gia đình em nằm heo hút trong đồng, cách trường một đoạn đường ngót 10 cây số - một khoảng cách không hề nhỏ cho một học sinh hàng ngày phải vượt qua chặng đường với bốn lượt đi về trên chiếc xe đạp cũ. Vậy mà suốt bao năm qua khoảng cách đó không hề đẩy em ra xa những ước mơ học tập...

“Nghèo lắm, nhiều lần thấy chạy đi mượn từng lon gạo mà không hiểu sao vẫn cho bốn đứa con đi học”; “không hiểu sao nhà nghèo vậy không cho con nghỉ học lên thành phố làm”.

Cuộc đời giống như một dòng sông uốn lượn, có lúc bình yên nhưng cũng có lúc lại làm cho người ta sợ hãi. Và quãng đời mà em Cao Thị Hồng Ngọc - học sinh lớp 12/7, trường THPT Võ Văn Tần, thị trấn Đức Hòa, tỉnh Long An là một quãng đời như thế: thăng trầm, biến cố như những con sóng dữ.

Sinh ra ở huyện An Biên, một huyện vùng sâu, còn nhiều khó khăn của tỉnh Kiên Giang, điều kiện đi lại khó khăn, nhà nghèo nhưng 11 năm liên tiếp, Kim Phưng học sinh 12B trường THPT Đông Thái luôn là học sinh giỏi với điểm số bình quân lớp 11 rất ấn tượng 9.0.

Cha mất vì bệnh lao não năm Vy học lớp 8. Mẹ hàng ngày phải mưu sinh bằng nghề bán bánh canh dạo. Bản thân Vy ngoài giờ học còn phụ mẹ làm mọi việc trong nhà, phụ mẹ làm bánh canh để bán. Nhiều lúc trời mưa bán không hết, ba mẹ con chỉ biết ăn bánh canh thay cơm. Ý thức được hoàn cảnh sống của mình, Thúy Vy luôn sống chăm ngoan, chuyên cần trong học tập.

Sớm gánh chịu nhiều biến cố khi tuổi đời còn quá nhỏ nên cậu học trò Lê Văn Hậu phải tự bươn chải, vừa lo cho việc học của mình, vừa chạy vạy thuốc thang cho bệnh tình của mẹ. Nhưng đối với em, khó khăn không là trở ngại mà nó còn là động lực giúp em phấn đấu kiên cường trong học tập.

Năm học lớp 11, Kim Tuyền vấp phải cú sốc lớn nhất trong cuộc đời mình: mẹ em đột ngột qua đời. Nhưng trong tận cùng nỗi đau và mất mát, Kim Tuyền vẫn vững chí bền lòng với con đường học tập nhờ sự cưu mang đùm bọc của bà con hàng xóm.

Có lẽ, những hình ảnh về một mái gia đình hạnh phúc, với đầy đủ mẹ cha, đối với cô học trò Hứa Hồng Hạnh giờ chỉ còn lại một cách mờ nhạt trong ký ức. Bởi đó vốn dĩ chỉ là một khoảng thời gian thật ngắn ngủi, để rồi sau đó tất cả đã nhanh chóng vỡ tan....

Mang trong người căn bệnh u xơ tử cung đã nhiều năm nhưng hằng ngày, người mẹ đơn thân phải đi dậm lúa, làm hạt điều.... để nuôi hai chị em song sinh Cẩm Hằng - Cẩm Nhung ăn học vì ba mẹ em đã ly dị từ lâu. Nhà nằm heo hút giữa đồng, không có điện sinh hoạt, cách trường gần 7km nhưng chị em Cẩm Hằng vẫn bám trường và học hành giỏi giang.

Do công việc làm ăn thua lỗ mà toàn bộ đất đai mà cha mẹ Tuyết Băng có được đã lần lượt phải bán đi. Giờ đây, dù sống giữa nơi ruộng đồng cò bay thẳng cánh, nhưng gia đình em vẫn không hề có mảnh đất nào để sản xuất. Ngôi nhà mà hàng ngày cả gia đình em đang sinh sống nằm ở giữa nơi đồng trống, không có điện sinh hoạt, đi lại khó khăn.

Thiếu thốn tình thương của cả cha lẫn mẹ khi tuổi đời còn quá nhỏ, một mình em bơ bơ giữa dòng đời xuôi ngược trong tình cảnh không họ hàng, người thân. Số phận tưởng chừng đã xô ngã một con người nhưng bao năm qua, Thiện Kỳ vẫn theo đuổi con chữ ở mái trường Bùi Hữu Nghĩa bằng khoản tiền trợ cấp dành cho trẻ mồ côi và học bổng do nhà trường vận động.

Cuộc sống của Hồ Thị Minh Thu là một bi kịch của nạn bạo lực gia đình bởi từ khi cha của Thu rơi vào vòng nghiện rượu, ông thay đổi tính tình, thường xuyên chửi và đánh đập vợ con. Ngay từ khi còn rất nhỏ, Thu đã phải chịu sự đánh đập vô lý của cha, thậm chí ông còn thường xuyên vào đánh Thu tại lớp học. Dù cuộc sống đầy cay đắng nhưng Thu vẫn vững vàng với quyết tâm học thật giỏi để sau này có thể báo hiếu cho cha mẹ.

Cha mẹ ly hôn khi em mới vừa tròn 14 tháng tuổi, Định đã sống nương nhờ vào tình thương của ngoại. Câu chuyện về quá trình bám trường bám lớp của Phương Định như là một câu chuyện cổ tích kết thúc có hậu cho một cậu học trò trưởng thành trong cảnh thiếu vắng tình thương cha mẹ.

Cha bỏ đi, để lại phía sau là một gia đình không trọn vẹn khi chỉ có một người mẹ đơn thân ngày đêm tảo tần dốc cạn sức lực với cuộc mưu sinh để con cái được đến trường như bao bạn bè cùng trang lứa. Giữa những bộn bề lo toan ấy, cô học trò Minh Hiếu luôn khiến mẹ vui lòng bởi những điểm 10 đỏ chói từ thành tích học tập và hoạt động phong trào của mình.

Gia đình nghèo, không đất sản xuất, cuộc sống của ba chị em Thắm đều phải nhờ vào đồng tiền công ít ỏi từ công việc vót câu, vót đũa của người mẹ tảo tần. Gánh nặng mưu sinh lại càng thêm chất chồng khi người chồng - người cha của gia đình ấy mãi mãi ra đi lúc Thắm vừa tròn 10 tuổi. Bước qua những khổ đau, gian khó, Thắm vẫn bám lớp, bám trường để rồi trái ngọt em nhận được là thành tích học tập sáng chói suốt nhiều năm liền.

Cha bị bệnh tâm thần nhẹ, ở quê không ai thuê mướn nên phải bôn ba lên Bình Dương làm công nhân,. Ngay cả đứa em trai kế của Vũ Linh cũng phải nghỉ học theo cha đi làm thuê để nhường bước cho anh trai đến lớp. Vậy là, Vũ Linh phải quán xuyến hết mọi việc trong nhà, chăm sóc em gái, tranh thủ thời gian rảnh đi mua trúc về đan xà nen kiếm tiền phụ mẹ...

Mẹ bỏ ra đi khi em còn quá nhỏ và chẳng bao lâu sau thì cha em kết duyên cùng người vợ mới. Thiếu vắng tình thương của 2 đấng sinh thành, Thanh Đức lớn lên trong vòng tay bảo bọc của ông nội và những đồng lời ít ỏi từ công việc bán đồ rẫy của ông. Cuộc sống là vậy nhưng nhiều năm liền, Thanh Đức vẫn đạt được nhiều thành tích học tập sáng chói, là gương điển hình vượt khó của lớp 12T1 trường THPT Tân Long, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang.

Công việc phụ hồ của cha và những ngày làm thuê, làm mướn bấp bênh của mẹ không đủ để gia đình của em Lê Thị Ngọc Oanh, học sinh lớp 12A trường THPT Lương Thế Vinh, thị trấn Kinh Cùng vượt qua vòng luẩn quẩn của khó nghèo - bệnh tật. Thế nhưng, giữa những thiếu thốn bủa vây, tia sáng hy vọng của gia đình chính là sự vượt khó học giỏi của Ngọc Oanh với những thành tích đáng ngưỡng mộ.