Câu chuyện về em học trò nghèo Nguyễn Thị Mai Lan gợi cho chúng tôi nhiều nỗi niềm thương cảm bởi những nỗ lực phi thường của em trước nghịch cảnh. Bị dị tật bẩm sinh từ lúc mới lọt lòng mẹ, Mai Lan lớn lên trong nỗi mặc cảm của một người khiếm khuyết. Điểm tựa duy nhất để em vượt qua được tất cả là tình thương của gia đình là một trái tim sáng biết vươn lên không đầu hàng số phận. Chính em đã vẽ nên cho mình một hình ảnh đẹp trọn vẹn hơn trước mắt thầy cô, bạn bè từ những khiếm khuyết, bất hạnh của đời mình.

“Mất đi tình yêu thương của ba mẹ, em như chơi vơi giữa dòng đời nhưng rồi em tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống khi được đến trường, được học những điều hay. Không có ba mẹ thì mình xem ông bà là ba mẹ để yêu thương…”. Câu chuyện buồn của cô trò nhỏ hiếu học Lê Thị Yến Thanh đã thôi thúc chúng tôi tìm về thị trấn Óc Eo, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang trong những ngày giáp tết.

“Vượt quãng đường mười mấy cây số, cô con gái vẫn chăm chỉ đến trường, em là một sinh học giỏi, đứng nhất nhì của lớp. Quãng đường mưu sinh của người mẹ tật nguyền cũng không ngắn hơn là bao nhưng chị vẫn cố gắng lo cho con được học hành như bạn bè đồng trang lứa, vượt qua mọi trở ngại của một người khiếm khuyết”. Đó là những điều ấn tượng đầu tiên về hoàn cảnh của gia đình em học trò nghèo hiếu học Lê Phạm Minh Thư ngụ ấp 2A, xã Hưng Thạnh, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp.

Những năm tháng học tập dưới mái trường THPT Thạnh Đông, huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang, em Danh Thị Mẫn Tiên được bạn bè, thầy cô yêu quí bởi sự chịu khó, vươn lên trong học tập của em. Thầy cô và các bạn trong lớp biết được hoàn cảnh khó khăn của Mẫn Tiên khi thường xuyên bắt gặp cô trò nhỏ đưa đò trên bến sông gần trường học. Dù cuộc sống thiếu hụt bộn bề, phải sớm bước vào đời bươn chải mưu sinh, nhưng nhiều năm liền Mẫn Tiên vẫn giữ vững danh hiệu học sinh giỏi của trường - một điều mà có lẽ ít ai có thể làm được nếu rơi vào hoàn cảnh giống như em.

Hơn mười năm đeo mang bệnh tình là ngần ấy năm em phải gánh chịu những cơn đau buốt thấu da thịt vì những lần vô thuốc điều trị bệnh. Thế nhưng không vì thế mà chuyện học của em sớm dang dở. Dù phải thường xuyên túc trực nơi bệnh viện, gián đoạn việc học nhưng bao nhiêu năm cắp sách đến trường là bấy nhiêu năm cô trò nhỏ giữ vững thành tích học sinh giỏi của lớp. Giữa muôn vàn khó khăn, thử thách em vẫn vững lòng trong từng bước đến trường.

Dù thiếu thốn phương tiện học tập nhưng nhờ phương pháp học tốt Tuấn luôn đạt được danh hiệu học sinh giỏi trong nhiều năm liền, đặc biệt là môn Toán, điểm trung bình môn của em năm nào cũng đạt trên chín chấm. Thành tích học tập của Tuấn, sự cố gắng của em chính là món quà tinh thần giúp cha mẹ em có thêm nghị lực để tiếp tục cuộc mưu sinh đầy vất vả…

Đôi bàn tay đầy những vết bỏng vì chưa quen với công việc chiên cá viên, bò viên thuê nhưng Thanh Thảo vẫn cặm cụi, siêng năng làm việc sau những giờ học trên giảng đường. Nguyễn Lâm Thanh Thảo là cựu học sinh trường THPT Nguyễn Đình Chiểu, thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang và hiện là sinh viên năm thứ nhất, trường Đại học Nông Lâm thành phố Hồ Chí Minh. Dù cuộc sống sinh viên xa nhà thiếu thốn, khó khăn nhưng Thảo vẫn luôn cố gắng học tốt và vươn lên.

Dịu không nhớ rõ gia đình mình đã bao nhiêu lần phải chuyển nhà. Nhưng có một điều em ghi nhớ đó là: trong những lần phải di chuyển chỗ ở, vật quí giá nhất mà em gìn giữ và mang theo bên mình đó là tấm ảnh Bác Hồ. Trong căn nhà lụp xụp, tấm ảnh luôn được treo ở nơi trang trọng nhất không chỉ thể hiện lòng tôn kính với Bác, mà đó còn được xem là kỷ vật thiêng liêng với biết bao câu chuyện cảm động, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến cuộc sống và học tập của Ngọc Dịu.

Nhờ niềm tin và hy vọng vào cuộc sống nên Ngọc Trinh luôn vững bước đến trường. Ngọc Trinh đạt được nhiều thành tích học tập vượt trội. Em từng đạt được giải Nhì trong kỳ thi Học sinh giỏi môn Sinh cấp huyện, giải ba trong kỳ thi học sinh giỏi vòng tỉnh môn Sinh. Biết được điểm nổi bật của mình trong học tập, phần thích nghề bác sĩ, Ngọc Trinh luôn nuôi dưỡng ước mơ được vào học ngành Y.

Di chứng của căn bệnh ung thư vú, hở van tim và thông liên thất đã cướp đi toàn bộ sức lực của mẹ em, khiến mẹ em phải dày vò trong những cơn đau sau những lần vô hóa trị. Thay vì giấu mình trong đau khổ, buồn tủi mẹ em vẫn lạc quan, vẫn cố gắng sống khỏe để cho 2 chị em Trinh an tâm mà ăn học. Thế nhưng giữa bao khó khăn vây quanh, cô trò nhỏ Phan Thị Mộng Trinh vẫn cố gắng vươn lên và đạt được nhiều thành tích trong học tập.

Nhờ cặm cụi, bền bỉ đan đát mà Mỹ Duyên có thêm thu nhập mua sách vỡ, áo quần vào mỗi năm học mới, có thể chia sẻ gánh nặng với ba khi gia đình rơi vào cảnh thắt ngặt. Và cũng nhờ chăm chỉ siêng năng mà em vượt qua được tuổi thơ khó nhọc - tuổi thơ không có bóng dáng của người mẹ cận kề…

Dù điều kiện học tập thiếu thốn, vất vả, kể cả nguồn điện thắp sáng cũng không có nhưng suốt mấy năm học Tiểu học rồi đến Trung học cơ sở, Ước đều là học sinh giỏi, học sinh xuất sắc của trường và đạt học sinh giỏi môn Ngữ văn vòng huyện. Em tin rằng có cố gắng hôm nay thì ngày mai sẽ gặt hái được những thành quả tốt đẹp.

Khi được hỏi, người mà em tôn kính, ngưỡng mộ nhất là ai, cô học trò có tính tình hoạt bát vui tươi này trả lời ngay với chúng tôi: Người mà em kính yêu nhất là Bác Hồ. Quả thật, em thị Út Bằng, ngụ ấp Hai Tỷ, xã Ngọc Hòa, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang sưu tầm và ghi nhớ rất nhiều những câu nói, lời dạy của Bác Hồ. Những điều Bác dạy em luôn khắc ghi và trở thành hành trang quí giá giúp em vượt qua biết bao gian khó để vững bước trên con đường học vấn.

Con đường đến với Giảng đường của Linh không chỉ có chuỗi ngày vui tươi hồn nhiên cùng trang sách mà là những trăn trở, lo âu vì gia đình vẫn còn đó khoản nợ nần, còn đó cuộc sống thiếu hụt trăm bề...Công việc chằm lá nhọc nhằn làm bàn tay em đầy sẹo, đường mưa trơn trợt làm em vấp ngã. Nhưng nhờ những tấm lá dừa xanh mướt ấy, gia đình em mới có thể trang trải cuộc sống khi mẹ em phát bệnh. Cũng nhờ những tháng ngày lao động miệt mài ấy mà ước mơ học vấn của em được tiếp tục vun đắp.

Ý thức được sự nghèo khó, cô bé lớp 11 vẫn ấp ủ cho riêng mình những ươc mơ đẹp ở một khoảng trời rộng hơn, tươi sáng hơn. Mỗi ngày em vẫn đến trường đều đặn, một buổi tới trường, một buổi phụ mẹ kiếm thêm thu nhập. Đến trường với em không chỉ là niềm vui, mà ở đó em còn giữ cho mình khát vọng vượt qua nghịch cảnh để thay đổi cuộc đời.

Ở tuổi thơ ngây, Hải đã sớm thấm thía ý nghĩa của hai từ “mồ côi” và sự trống vắng đến nao lòng khi không còn một nơi chốn tựa nương. Vượt qua nỗi đau, nhờ sự cưu mang của người bà tuổi cao sức yếu và tình thương của bà con lối xóm xung quanh, Hải cố gắng sống. cố gắng học tập nhiều hơn để không phụ lòng mong mỏi của những người thân yêu bên cạnh...

“…Cứ mỗi lần em được nhận giấy khen, nhìn thấy gương mặt hạnh phúc của cha mẹ, em tự nhủ cố gắng vượt qua được tất cả và phấn đấu học tốt…” đó là những lời tâm sự của em Trương Phan Tường Vy, học sinh lớp 11/1, trường cấp 2,3 Phú Quới, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long.

Giữa cái nắng oi ả của những ngày cuối nhưng với Ngọc Diễm, cô trò nhỏ đến từ xã vùng sâu Tân Thành, huyện Tân Thạnh, tỉnh Long An vẫn lặng lẽ đi làm cỏ mướn cho bà con lối xóm sau giờ tan học. 12 năm cắp sách đến trường là khoảng thời gian dài đằng đẵng, em cùng mẹ cha bươn chải mưu sinh để được tiếp nối ước mơ đi tìm con chữ cho mình, trong khi nhiều gia đình nơi vùng quê nghèo vì không đủ lo cái ăn, cái mặc trong nhà đành để con dang dở học hành.

“Sự sống nảy sinh từ cái chết, hạnh phúc hiện hình từ trong những gian khổ, hy sinh. Ở đời không có con đường cùng, chỉ có ranh giới, điều cốt yếu là phải có đủ sức mạnh để bước qua những ranh giới ấy”. Và sức mạnh để em Trần Thanh Đồng ngụ tại ấp Ngã Năm, xã Ngọc Thành, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang bước qua sự nghèo khó của gia đình là quyết tâm thi đậu vào trường Đại học Y Dược Cần Thơ với số điểm 26.5.

Trước đây, cậu học trò nghèo Phạm Minh Châu đã từng trải qua cơn sốt thập tử nhất sinh phải nghỉ học một thời gian dài. Dù may mắn không bị di chứng nặng nề sau cơn sốt nhưng thể trạng của Minh Châu yếu đuối. Vì vậy, bạn bè, thầy cô và gia đình khá bất ngờ khi nghe Minh Châu thổ lộ về ước mơ sẽ trở thành chiến sĩ công an của mình. Bởi từ thuở ấu thơ, hình ảnh một người chiến sĩ công an luôn đọng lại trong tâm trí Minh Châu một tình cảm rất tốt đẹp. Hình ảnh đó luôn là động lực để em phấn đấu không ngừng trong học tập và ngôi trường Đại học An Ninh nhân dân Tp. Hồ Chí Minh chính là mục tiêu mà cậu học trò này đặt ra cho mình ngay khi bước vào bậc trung học phổ thông.