Đã lâu rồi quê hương tôi không còn nước nổi. Tôi vẫn thèm nhớ, khát khao mong được trở về ngày xưa có những mùa nước nổi như một đứa trẻ dại khờ. Vâng, chỉ có những đứa trẻ dại khờ mới mong nước nổi.

Mùa nước nổi quê hương tôi thành biển cả mênh mông, biển quê tôi mang màu nâu đỏ, mỗi nhà nổi lên như một ốc đảo xanh bập bền trên mặt nước, đẹp như tranh thuỷ mặc. Các hòn đảo đều thơm lừng hương ổi, hương ngâu. Đó là mùa tháng sáu, tháng bẩy khi những trận mưa mùa hạ trút không ngớt xuống đất lành. Nước đổ về suối, suối chảy về sông, nước sông cuồn cuộn dồn ra biển, nước chảy không kịp lừ lừ dâng tràn ngập đôi bờ cướp đi hoa màu và sự thanh bình êm ả. Quê tôi thuộc vùng bãi bồi ven sông không mùa lũ nào thoát nước. Nghe đài báo lũ lên cấp 1, cấp 2 rồi cấp 3 cả làng xôn xao náo động. Mọi người cuống lên lo đong gạo, mua muối, mua vừng dự trữ. Người già thì trầm tư theo dõi con nước dừng hay nhảy, trẻ con lại đua nhau háo hức đo nước chậm hay mau. Nước lên nhanh chúng reo hò vui sướng rủ nhau đi sắm cần câu, sắm vó. Đối với trẻ nhỏ chẳng có gì khoái bằng khi được ngồi trên giường mà cất vó và câu cá. Nước lên, khắp nơi cành cạch sửa thuyền trát thúng, lợn gà kêu eng éc, quang quác ầm ĩ. Người lớn lo hái chạy ngâu, quây cá, chuyển đồ mặt cứ méo đi vì mệt. Bọn trẻ con thì mặt nở như hoa hớn hở đi xúc cua, vớt ốc nhồi, đâm chuột, đuổi rắn, đua thuyền các kiểu. Tôi và thằng Hoan em tôi mang thuyền ra khu bèo to nhất làng chổng mông hì lục xúc. Sao cua ốc lắm thế không biết. Chưa đầy nửa tiếng đồng hồ mà được hẳn những một xô. Hai đứa hí hửng mang về, bị bà mắng cho một trận (Ai lại ra bãi cồn xúc cua bao giờ chứ, có mà ma nó dìm, nghe phát khiếp). Tối, hai đứa mở xô ra xem thì eo ôi toàn đá là đá.

Cạch xúc cua thôi chứ mang thuyền đi ăn trộm ổi thì không thể nào chừa được (Không hiểu sao ổi nhà mình ăn chẳng ra gì mà ổi nhà người lại ngon đến thế). Một lũ năm sáu đứa chèo thuyền chui vào vườn ổi nhà bà Bao, vịn cành đu lên. Thằng Vang vừa leo lên cây thì thuyền dềnh ra, hãi quá kêu ầm ĩ. Thế là bà Bao kịp thời xuất hiện, chống hai tay vào hông hát cho nghe một trận vang động cả xóm làng.

Mùa nước nổi là mùa của bao thứ quả. Chào mào, chích choè suốt ngày chao chát cãi nhau ngoài vườn ổi vườn roi. Roi đỏ hồng, ổi vàng ươm, trắng ngà lúc la lúc lỉu soi bóng trên mặt nước. Chanh, cam xanh bóng căng tròn từng thuyền, từng thuyền lũ lượt kéo nhau lên đê họp chợ. Nhà nào có nhãn vải thì phải thức suốt đêm kéo ống bơ đuổi dơi, đuổi chuột. Hoa ngâu, hoa hoè rụng vàng mặt nước khiến cho lũ lòng cờ, rô non lúc nào cũng mải mê, bận rộn đớp mồi. Nước lên, tôm cá cũng lên vẫy vùng trên sân, trên ngõ, trên vườn ăn cỏ. Chúng tha hồ chu du trên lãnh thổ mới thưởng thức của ngon vật lạ. Kiến kềnh, kiến càng, mối con, mối chúa kéo nhau lên làm tổ trên mái nhà và ngọn cây cao. Rắn, rết, chuột cũng bảo nhau kiếm nơi trú ngụ mới. Tối trèo lên giường đi ngủ tôi quờ phải một vật gì trơn tuồn tuột vội nhảy ùm xuống nước, hét ầm lên. Bố soi đèn pin, một chú cạp nong lặng lẽ định chuồn, bố phang cho một gậy, hú vía…

Nhà bà Ba bên cạnh thấp hơn nhà tôi, nước lên chạm tới mái, phải bắc cánh cửa lên xà nhà mà ngủ. Nửa đêm chợt có tiếng kêu làng từ nhà bên, bố mải mốt chèo thuyền sang thấy mấy mẹ con đang khóc mếu mò thằng Tí. Bố soi đèn, thằng Tí vẫn khò khò trong chăn. Lúc ấy vỡ nhẽ ra, cả nhà ôm bụng cười vì nghe nhầm tiếng cái bình lăn tõm xuống nước. Đêm nước nổi cả làng ngủ không yên, nhưng với tôi đêm nước nổi thật là tuyệt.

Đêm nghe tiếng uồm uồm từ xa vọng lại, bà thở dài não ruột. Hãi quá tôi rúc vào lòng bà, chòi đầu gối lên cánh tay khẳng khiu mà hỏi “Bà ơi, con gì kêu to thế.” “Ếch ương đấy con ạ, nó còn kêu thì nước còn to. Nó là thần gọi nước đấy”. “Ôi bà, con thì lại mong nước thật lâu để còn được đi thuyền cho thoả thích”. Tôi mỉm cười thầm nghĩ và căng mắt nhìn thật sâu vào màn đêm đen sóng sánh, lung linh những vì sao, lấp lánh như những con thuyền nhỏ. Tiếng ếch kêu râm ran khắp nơi, tiếng sóng vỗ rì rầm quanh nhà, thỉnh thoảng lại có tiếng lõm bõm của những trái ổi quá tầm chín rụng. Hương ổi ngọt ngào, hương ngâu ngan ngát, mùi phù sa ngai ngái lành lạnh thấm đẫm trong đêm. Gió xạc xào, nhưng cánh chim giật mình chao chát, tiếng lách cách của thuyền đánh cá rồi… cả tiếng vi vu của sáo diều, đêm nước nổi mênh mang sâu lắng mà thân thương kỳ lạ. Nằm trong lòng bà tôi cảm thấy mọi thứ xung quanh đối với tôi vừa gần gũi đáng yêu, vừa huyền diệu biết bao.

Vì bố mẹ bận công tác, bà đón tôi về khi tôi mới chập chững biết đi. Đã qua bao mùa nước nổi được rúc trong lòng bà mà nghe những câu chuyện cổ tích về trời đất, mây mưa và biết rằng con Cóc là cậu ông Trời vậy mà bây giờ tôi mới thấu hiểu nỗi chìm nổi lo toan, sự hy sinh vất vả của bà. Có những đêm trăng sáng chúng tôi chèo thuyền đi chơi. Gió mát, trăng thanh, sóng vỗ dập dềnh, cả bọn hát hò chán rồi lăn ra ngủ. Đêm, còn vẳng tiếng gọi của bà, rồi tiếng người nọ chuyền người kia trên mặt nước. Bà ơi, con làm sao biết được nỗi lo thắt ruột của người để đến bây giờ, đêm đêm nghe tiếng ếch kêu con lại ứa nước mắt.

Mùa nước nổi. Ảnh: Phan Trường Sơn

Mùa nước nổi, nhà nọ thăm nhà kia bằng thuyền, đi chợ bằng thuyền, đám ma, đám cưới cũng bằng thuyền. Chiếc thuyền là phương tiện giao thông tuyệt vời nhất. Nhà nào ít thuyền chặt thêm cây chuối đóng bè, đóng mảng để dùng đi lại và kê đun nấu. Nước vọng, đứa nào cả gan loang thuyền đi chơi xa, mẹ gọi cả làng nghe thấy, chui ở đâu cũng phải bò về. Nước ngập chỉ khổ những nhà trát vách đất, suốt ngày phải canh chừng những đứa trẻ rửng mỡ đua thuyền quanh đó. Nước bẩn, cả làng toé mắt, thối chân tay. Rửa bát, vo gạo, rửa rau đi lại bì bõm trong nhà. Xoong nồi, dép guốc trôi lềnh bềnh lẫn trong rác rưởi. Đống phân nhà nọ lừ lừ trôi sang sân nhà kia. Người tiếc của đóng cọc giữ lại, kẻ kinh tởm lấy sào đẩy đi. Khổ nhất là cả làng phải đi vệ sinh ngoài vườn ổi vì nước ngập mênh mang hết cả.

Ngoài vườn, đu đủ đã quắt lá, cây cối đã nhạt màu xanh, cây lung lay, cây đổ kềnh thì nước rút. Nước rút tới đâu, sa đọng tới đó. Sa đóng hàng gang tay trên nền nhà, phủ dầy tường cột. Những cây yếu, ngắn ngày vàng vọt chết dần. Cây dài ngày có màu mỡ của phù sa đền đáp sau một thời gian hồi sức lại, xanh non mơn mởn. Cuộc sống mới lại bắt đầu, tuy khó khăn nhưng rất nhanh khắc phục. Những đứa trẻ đã mệt nhoài ra vì nước, chuẩn bị tấp tểnh tới trường. Cây cối ruộng vườn có phù sa màu mỡ tiếp tục vươn lên đơm hoa kết trái ngọt ngào.

Sau trận bão lũ lịch sử năm 1996, quê hương tôi bị tàn phá nặng nề. Đầu năm 1997 xã tiến hành nâng cấp bồi trúc tuyến đê bối nằm sát Sông Hồng tới chiều dài gần 7 km. Mỗi năm tuyến đê lại được cơi cao thêm, to lừng lững xấp xỉ đê quốc gia. Trên Trung ương lại đầu tư về mở cống Bách Thuận xuyên đê to để thoát nước, chủ động tưới tiêu. Cây cối không còn cảnh chết rũ từng đợt như trước, xanh tốt bởi bao thứ phân hoá học, vi sinh, vi lượng. Chim chóc kéo nhau về làm tổ, ca hát quanh năm. Dân làng yên tâm đào ao thả cá bòn bới bốn mùa. Môi trường sạch sẽ với giếng khoan, bể lọc, đường đất bê tông hoá, nhà cửa khang trang, tiện nghi đầy đủ. Bọn trẻ con rồi đây có khi không biết chiếc thuyền thế nào, trong giấc mơ của chúng chỉ có những cánh diều trôi trên sông lộng gió. Chúng sẽ tròn mắt ra mà xem những cảnh lũ lụt trên ti vi mà không biết rằng xưa kia quê mình cũng có.

Còn tôi, lòng vẫn day dứt khi bổ từng nhát cuốc xuống đất. Mỗi nhát lật lên là có tới vài ba con nhộng đất ngọ ngậy. Không có nước ngập sâu bọ phát triển mạnh quá. Quanh năm chúng hưởng trọn một vòng tuần hoàn từ trứng nở ra sâu, làm tổ lột nhộng hoá bướm và đẻ trứng. Thuốc trừ sâu phun cũng không xuể.

Không có nước ngập vườn ruộng quê tôi được quay vòng mùa vụ, sản lượng thu nhập tăng gấp đôi, gấp ba. Dân làng vui sướng ấm no, hưởng một cuộc sống thanh bình. Tiến tới sau khi hoàn thành dự án nuôi trồng thuỷ sản, Bách Thuận quê tôi sẽ trở thành làng du lịch sinh thái với tiềm năng kinh tế lớn, điểm hẹn hấp dẫn của du lịch Thái Bình. Đài truyền thanh xã liên tục phát những tin tức thời sự nóng hổi của địa phương về những gương điển hình làm kinh tế giỏi, những kế hoạch, phương hướng triển khai hoạt động phát triển kinh tế của xã nhà. Người người tích cực quyên góp ủng hộ nhân dân các vùng thiên tai bão lụt. Đã từng sống trong cảnh vất vả nước ngập, dân Bách Thuận quê tôi càng thấm thía nỗi khổ cực của các miền quê vẫn còn phải sống chung với lũ.

Nhưng dù sao tôi vẫn cứ nhớ mong, cứ yêu mùa nước nổi. Đó là kỷ niệm êm đềm, đẹp đẽ nhất của tuổi thơ, của quê hương đối với tôi.