Hàng năm, cứ đến mùa khô, khi mực nước trên đồng bắt đầu rút dần ra sông, những đám chà chất cặp kinh Lung Đen bắt đầu dỡ thì ngoại tôi cũng bắt đầu làm mắm. Cứ vài ngày, ngoại đặt mua vài chục ký cá trê vàng ở những đống chà đang dỡ và trực tiếp lựa những con cùng cỡ cổ tay. Tôi không biết ngoại tôi làm mắm như thế nào, nhưng ngoại phơi mắm ở ngoài sân thì thỉnh thoảng phất phơ cái mùi thúi nồng nặc chịu không được. Đến khi đã “thành phẩm”, ngoại cho mắm vào gáo dừa đã “trổ” nước mun ô và bịt kín treo lên giàn bếp – đến mấy chục gáo, có khi nhiều hơn thì “nhận” mắm vào mấy khạp da bò rồi bịt kín lại. Ngày đó, cá dưới kinh Lung Đen còn nhiều. Sau một ngày làm lụng, chiều về, ngoại vừa tắm vừa “tranh thủ” mò lặn ở những hốc dừa nước kiếm bậy vài chú tôm càng, tép, cá lóc đem luộc để chuẩn bị cho buổi cơm chiều. Ngoại chế biến đồ chấm từ mắm bò hóc óp không cầu kỳ như ngày nay. Một con mắm, hơn nửa chén giấm, vài trái ớt hiểm xanh, cộng thêm một chút đường cát là được rồi, không cần tỏi, sả vì chúng sẽ làm mất đi hương vị đậm đà mà cũng rất đặc trưng của mắm bò hóc. Mắm để vào tô rồi dầm dẽ thịt mắm cho thật nhuyễn, đổ giấm vào tô, tiếp tục dầm và khuấy đều đến khi nước chấm đạt đến độ sền sệt là được. Cá lóc, tôm tép đem nướng, cuốn với các loại rau vườn như cù nèo, lá cách, bông lục bình, rau mác, cải trời, cát lồi, đọt xoài non… Vào những bữa cơm như vậy, hầu như ai ai cũng bới cơm vượt mức bình thuờng và dù no “cành hông” nhưng riêng tôi vẫn cứ thòm thèm. Có lần, từ Cần Thơ về, đói quá, tôi bới một tô cơm bự chảng, chan một hơi năm, sáu muỗng nước chấm bò hóc vô tô. Bà ngoại tôi rầy : “Mầy chan hết, lấy gì cho ông ngoại chấm”. Ngoại tôi cười : “Kệ nó, ở trển ăn uống thiếu thốn mà”. Rồi ngoại tôi loay hoay đi làm thêm chén nước chấm khác. Cả đời, ngoại tôi ghiền mắm bò hóc. Đám tiệc ở nhà ngoại, nhà nội tôi hay của chòm xóm, ngọai tôi bao giờ cũng “thủ” theo vài con mắm. Riết rồi hình như ai cũng biết, nên trên bàn tiệc lúc nào cũng có một dĩa thịt ba rọi luộc, vài con cá lóc nướng trui, một dĩa rau vườn cho ngoại tôi gói chấm với chén nước chấm bò hóc do chính tay ngoại tôi pha chế.

Những năm 1990 trở về sau này, lượng cá đồng cạn kiệt, cá trê vàng trở nên cực hiếm nên ngoại “bỏ nghề”. Có lần, nhớ món nước chấm bò hóc óp, ngoại sai mấy cậu tôi ra Phú Tâm mua chừng nửa ký về ăn, nhưng ăn xong, ngoại lắc đầu : “Thua xa tao làm” và từ đó không còn nhắc đến mắm bò hóc “chợ” cho đến cuối đời. Bước vào tuổi tám mươi, ngoại tôi đã yếu lắm, răng rụng gần hết, mỗi bữa ăn chỉ lưng chén cơm nên ngoại không còn sức để làm mắm như ngày trước. Thương ngoại tôi, cậu Hai tôi sửa sang lại mấy ao cá sau nhà để nuôi cá trê vàng làm mắm cho bữa cơm của ngoại được ngon miệng. Thỉnh thoảng, húp một miếng nước mắm bò hóc, ngoại tôi gật gù : “Không ngon lắm, nhưng cũng được”. Trước một ngày ngoại tôi mất, ông vẫn sinh hoạt bình thường. Bữa cơm ban sáng, ngoại tôi sai dì Út tôi làm chén nước chấm cho nhiều nhiều, “ăn cho đã miệng” – ngoại nói vậy. Và bữa cơm đó, ngoại tôi ăn hơn hai chén. Buổi chiều, tắm rửa xong xuôi, ngoại lụm cụm châm trà giống như hàng ngày, rồi sai đứa cháu kêu cậu Hai tôi qua cho ngoại nói chuyện. Ngoại tôi nhắc lại những chuyện xưa, khi mới về lập nghiệp ở nơi đây, chuyện đồn điền Labasthe – nơi ngoại tôi từng là tá điền, chuyện cá mắm và nói rõ thêm cách nào làm mắm cho đúng cách, nhất là món mắm bò hóc – sở trường của ngoại. Đến 10 giờ đêm, ngoại làm mệt. 11 giờ đêm ngoại ra đi thanh thản, nhẹ nhàng ở tuổi chín mươi. Năm nào cũng vậy, đến ngày kỵ giỗ ngoại tôi, trên bàn thờ luôn luôn có món mà sinh thời ngoại tôi thích nhất : cá lóc nướng trui, thịt luộc, rau rừng và chém nước chấm mắm bò hóc do cậu Hai tôi làm.