Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn

Câu chuyện quanh cây bưởi dường như kéo dài bất tận. Cây bưởi có trong đời thực và hương bưởi trong thơ như quyện hòa làm một. Tôi chợt hát lên : Nào ai đã một lần dám nói?Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối. Anh không dám xin cô gái chẳng dám trao. Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao. Không dấu được cứ bay dịu nhẹ. Câu chuyện đó xảy ra đã lâu lắm rồi, người ra trận cũng đã hy sinh nơi chiến trường xa không bao giờ gặp lại. Bài thơ dành riêng tặng cho người em trai yêu thương đã mang lại cho chị một cuộc đời, một cái tên ghi vào lịch sử văn học Việt. Chị của thời hoàng kim đó đi đâu cũng đón nhận được những tình cảm yêu mến từ phía độc giả. Chị đi đến đâu, nơi đó hát Hương thầm. Nơi đó có những tấm lòng sẵn sàng sẻ chia những nỗi niềm của cô gái trẻ. Nhớ lại ngày đó, khuôn mặt chị bỗng tươi vui đến lạ.

Cuộc đời của mỗi người phụ nữ làm thơ đôi khi hạnh phúc chỉ cần đến vậy. Cái thuở hương thầm trôi qua trong bình yên, chị có một gia đình hạnh phúc, chồng chị – nhà thơ Thi Nhị – một người biết đồng cảm với chị và yêu chị, một bờ vai đầu tiên chở che cho những giông bão cuộc đời chị, an bình và sâu lắng. Kỷ niệm ngọt ngào những tháng ngày hạnh phúc bên người chồng nuôi sống tâm hồn chị cho đến tận bây giờ. Ngày hai người gặp nhau, chị kể, anh đón chị từ Hà Nội lên miền Tây Bắc. Đó là một ngày hạnh phúc nhất trong cuộc đời chị. Số phận đã may mắn cho chị được tay trong tay, cùng người yêu chiêm ngưỡng một rừng hoa ban nở rắng cả một mầu tinh khiết, những chú thỏ rừng chạy tung tăng trong bụi cây.

Đôi khi, hồi tưởng lại ngày ấy, chị nghĩ, mình đã lạc vào một xứ sở thần tiên chỉ có trong cổ tích, đẹp đến nao lòng. Ngày ấy, chị có tất cả, chồng, con gái, tình yêu, sự nghiệp… Nhưng số phận dường như đã an bài, người chồng ra đi vĩnh viễn, chị một thân một mình nuôi con. Đã 30 năm có lẻ. Chị từng viết : Ước gì gặp lại anh. Dù chỉ trong phút cuối. Để nói một lời thôi. Em đã yêu anh nhất. Ước gì giọt nước mắt. Thấm được vào môi anh. Để trong giờ phút cuối. Anh biết em ở gần. Và từ ngày đó kể sao hết những khổ ải, cơ cực hai mẹ con chị đã phải trải qua trong cuộc sống. Con gái chị, tám chín tuổi đầu đã phải đi sắp hàng mua bánh mì cho mẹ, phải làm việc giúp mẹ bằng những đứa bé mười lăm mười sáu tuổi… Trong nỗi nghèo khổ mẹ con có nhau, chị quên đi việc phải đi bước nữa, phần vì thương con, phần vì duyện phận của người đàn bà làm thơ có khi chỉ dừng đến đấy.

Mặc dầu, đã có những mối tình đã đi qua trong cuộc đời chị, nhưng chẳng ai ở lại cùng chị để đi tiếp trọn đường đời.

Đó là một câu chuyện dài của cuộc sống.

Chị Nhàn có một bài thơ như là một đoạn tổng kết của đời mình, một bài thơ buồn, một đoạn đời buồn không dễ gì khỏa lấp nổi. Có kẻ bảo ta là “Đồ ngu” – coi ta như đứa ở. Có người sàm sỡ ta như là cave. Có đứa khen ta bốc trời như là con ngốc. Có thằng nói yêu ta rồi mang gái đến khoe… Một mình mua nhà, dọn nhà rồi lại mua lại bán. Ý Nhi đùa : “Khỏe và buồn thì làm vậy cho vui. Ta thay đổi dẫu mệt nhoài cố tìm ra chỗ ở. Nhưng ta biết lục lọi từ đâu để chọn một người… "

Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn luôn giữ một nụ cười trên môi, nhưng tôi biết chắc rằng, bao nỗi buồn chị trút hết vào thơ, thơ với chị là một người bạn lớn. Tuy nhiên, giọng thơ trong trẻo thuở Hương thầm không còn nữa. Cái phần “thầm lặng” và phiền muộn lắng vào từng câu thơ chị như những hạt bụi cuộc đời. Giờ đây, thơ chị tuy vẫn có nét hóm hỉnh của một người xem cuộc đời nhẹ bẫng, nhưng cũng có những nỗi buồn không thể nguôi ngoai. Dạo này, chị hay làm thơ năm chữ, tôi hỏi vì sao thì chị bảo, có một người bảo thích chị làm thơ năm chữ vì nó hay và dễ đọc.

Chị trải lòng mình chân thật chứa chất trong những vần thơ ấy, nó như những trang nhật ký được viết bằng thơ vậy. Chị là người không hợp với những điều hoa mỹ, lại càng không thể nói dối chính mình – Căn phòng vắng một người. Bỗng trở nên trống rỗng… Lòng em nghiêng về anh. Để tháng ngày vắng ngắt, hay Nếu anh thực sự yêu em. Sao anh không tặng hoa. Nếu anh thực sự yêu em. Sao anh không giúp đỡ? Hay là yêu một chút. Cho đỡ buồn rồi thôi. Hay cưới xin nghiêm túc. Đỡ đần nhau cuối đời và Chỉ xin anh nhớ một điều nhỏ thôi. Con đường ta đã dạo chơi. Anh đừng đi với một người khác em, để rồi Bây giờ tóc bạc, tuổi cao. Thơ mình, mình đọc, câu nào cũng thương…

Khi không thể chia sẻ hết cho thơ, chị tìm đến bè bạn. Chị là người xôm trò và ưa tụ tập bạn bè, những người bạn gái, cũng là những nhà thơ nữ như Nguyễn Thị Hồng Ngát, Phạm Hồ Thu, Đỗ Bạch Mai, Hoàng Việt Hằng, Tuyết Nga… Họ, mỗi người một cảnh đời, nhưng gặp nhau là cười tíu tít, là ăn uống no nê, là hả hê bao câu chuyện làng văn và đời sống. Chị như một mắt xích quan trọng không thể thiếu trong chuỗi liên lạc đó. Nhưng cũng có khi, chị trốn bạn bè để đi thật xa, đi đến những địa danh nổi tiếng mà chị chưa từng biết. Chị kể, năm vừa rồi, khi nhận được giải thưởng Nhà nước, được 60 triệu, chị đã tiêu tốn quá nửa trong số tiền ấy và gần cả tháng trời, đi một tour du lịch vào tận Mũi Né, Cà Mau, Côn Đảo, Phú Quốc… Đi để lòng thảnh thơi, đi để lấy cảm hứng viết và có thời gian ngẫm ngợi về những tháng ngày mình đã sống, đã viết đã hoạt động văn học. Bởi có những lúc chị đã làm đến chức Phó Tổng biên tập báo Người Hà Nội, Phó Chủ tịch thường trực Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nội. Số tiền còn lại, chị chuẩn bị in tuyển tập và sẽ xuất bản vào năm nay.

Tôi hỏi chị : Có bao giờ chị nghĩ rằng, mình là một người bất hạnh? Chị cười. Ai trong đời sống chả có một nỗi bất hạnh nào đó. Mình khổ. Mình cô đơn. Mình buồn cũng là lẽ thường tình. Có nhiều người còn khổ hơn vạn lần mình thì sao. Mình nghĩ, cuộc đời mỗi con người đều đã được định đoạt bởi số phận, khó mà thay đổi được. Mình phải lạc quan sống tiếp và theo đuổi những đam mê của mình thôi.