Ngô Phan Lưu được làng văn cả nước biết đến khi ông đoạt giải Nhất cuộc thi Truyện ngắn của báo Văn Nghệ năm 2007. Từ đó, tác phẩm của ông xuất hiện nhiều trên báo chí. Có thể nói, sau cuộc thi, cây bút này đã chứng tỏ khả năng văn chương của mình trong lòng người đọc.

Cuộc trò chuyện sau đây diễn ra nhân dịp ông vừa cho ra mắt tác phẩm mới "Xoa tay và cười".

Vẫn chú tâm về con người, quê hương

– Có người nhận xét khi đọc xong tập Xoa tay và cười của ông thấy đầy những "cái xa xót của không gian từng câu chuyện đã toát lên những khoảnh khắc bi kịch trong đời". Với âm hưởng chủ đạo như vậy, bao nhiêu phần trăm là phản ánh hiện thực của cuộc sống xung quanh và bao nhiêu phần trăm là hư cấu? 

Ngô Phan Lưu : Theo tôi, chức năng của văn chương không phải là sự phản ánh hiện thực cuộc sống. Phản ánh làm sao được khi cuộc sống biến chuyển không ngừng, thậm chí còn biến chuyển đến chóng mặt. Thế nên, văn chương phải khảo sát những gì có thể xảy ra trên cái hiện thực đã xảy ra. Đấy mới là giá trị của nó. Gọi đấy là hư cấu cũng được.

– Thế còn cái điệu "xoa tay" và "cười" ở đây ngụ ý gì vậy?

Ngô Phan Lưu : Tiếng cười này gần như đồng bộ với việc xoa tay. Tiếng cười của một người vừa xong một công việc tuy chẳng ra sao, nhưng dù sao cũng xong xuôi cả. Tiếng cười này bay vơ vẩn một chặp rồi đáp ngay vào người đẻ ra nó, để chấm dứt cái xoa tay. Tiếng cười này mới ngó tưởng chỉ cười người khác, nhưng hóa ra lại cười chính mình cùng lúc với cười người khác.

– Ông đoán độc giả sẽ đón nhận Xoa tay và cười như thế nào?

Ngô Phan Lưu : Khi viết, tôi không đoán độc giả sẽ đọc thích hay không thích. Việc ấy là tự do của họ mà tôi luôn tôn trọng. Độc giả thích hay không thích, tôi đều vui mừng cả. Đây không phải là nói dối, mà thật tâm tôi như vậy. Tại sao họ không thích? Tại vì họ đã đọc quyển sách ấy. Người ta đã đọc tác phẩm là tôi mừng rồi.

Thích được gọi là cây bút

– Đến nay, ông đã từ giã làm ruộng chuyển hẳn sang viết văn, ông có thấy đời sống dư dả hơn không?

Ngô Phan Lưu : Cũng khá hơn.

– Dường như ông rất có duyên khi viết về vùng đất của mình. Bí quyết của Ngô Phan Lưu là gì?

Ngô Phan Lưu : Làm gì có bí quyết. Đọc rất thích, đó là cái "duyên" của ngòi bút. Muốn có cái "duyên" đó cũng dễ thôi. Cứ nghĩ rằng mình không đẹp là sẽ có "duyên" ngay.

– Cho đến thời điểm này, khi đã có trong tay một số "vốn liếng" kha khá là những tác phẩm của riêng mình, ông có còn tự cho mình là một người viết a-ma-tơ, một trai cày nữa không?

Ngô Phan Lưu : Khi đã có chút "vốn liếng" văn chương kha khá, lúc ấy, tôi mới thấy mình nghèo, nhưng người ta không cho mình nghèo, đó là việc của họ. Nay, họ cứ gọi tôi là nhà văn, trong khi tôi thích được gọi là cây bút. Gọi là cây bút có vẻ đỡ kiểu cách hơn nhà văn.

– Đến với văn chương là tình cờ, nhưng khi đã ngồi trong chiếu văn này rồi, ông có thấy mình phải theo đuổi nó không, phải đi đến cùng hay là viết được cái gì thì viết, thỉnh thoảng viết cho vui?

Ngô Phan Lưu : Hôm nay, tôi đang với văn chương đây, nhưng lòng thì đã đến hôm qua. Cái đích của văn chương không nằm bên ngoài mình, mà chính trong bản thân mình. Mà đã ở trong bản thân thì chết nó mới thôi đeo đẳng. Còn như có viết hay không là do sức khỏe.

Nông dân suy nghĩ không đơn giản

– Có người nói truyện ngắn của Ngô Phan Lưu viết theo kiểu bình dân chứ chẳng có cách tân, kỹ thuật hiện đại nào trong bút pháp. Ông thấy đúng hay sai?

Ngô Phan Lưu : Bút pháp à? Ai cũng có bút pháp riêng cả. Đã thế, tôi cách tân bút pháp của tôi để trở thành bút pháp người khác làm gì cho mệt.

– Ngô Phan Lưu sẽ thế nào khi bóc mình ra khỏi nông thôn của vùng duyên hải miền Trung thân thuộc? Ông có ý định chuyển sang "canh tác" ở "miền đất" mới, chẳng hạn như đời sống đô thị nhộn nhịp?

Ngô Phan Lưu : Mỗi nhà văn đều phải làm mới mình. Điều này rất cần thiết. Nhưng làm mới mình bằng cách nào? Tôi thiết nghĩ, không phải từ viết về nông thôn chuyển sang viết về đô thị là làm mới mình. Làm mới mình chính là mình phải càng ngày càng trung thực với mình hơn lên. Lúc đó, mình mới là con người mới. Còn chuyển đổi cách viết sang môi trường đô thị, đó chỉ là khoác một bộ đồ mới mà thôi.

– Công bằng mà nói, đến nay, dù ít dù nhiều, Ngô Phan Lưu đã tạo được dấu ấn trên văn đàn. Ông có hài lòng với những gì mình đã viết?

Ngô Phan Lưu : Cảm ơn chị về nhận định tốt đẹp này. Nhưng tôi chưa hài lòng với những gì mình đã viết.

– Ông sẽ tích lũy, bồi đắp thêm cho nghề văn của mình như thế nào?

Ngô Phan Lưu : Việc này khó nói rõ ràng, vì đó là kiểu riêng của mỗi người. Có thể là tôi sẽ đi nhiều hơn để tích lúy và bồi đắp vốn liếng văn chương cho mình.

– Ở vào tuổi 64, điều gì đã khiến cho bút lực của ông luôn dồi dào trên cánh đồng chữ nghĩa?