Tiến sĩ văn học Trịnh Công Long khoe bản in đầu tiên của cuốn tiểu thuyết "Đất lửa" mà anh tình cờ mua được tại hiệu sách cũ. Ảnh : Tường Vân

Long nêu ví dụ như trong truyện Con ma da, dù xã hội ngày càng phức tạp, nhưng cô gái bán bia ôm cũng lấy được một người chồng là thày giáo và thoát cảnh sống nhục nhã. Hay trong truyện Cánh đồng hoang, vợ của Ba Đô, dù mất chồng, một tay ôm con, một tay bồng súng, vừa phải tránh né bom đạn Mỹ đang dội xuống đầu vẫn bùi ngùi khi thấy bức hình vợ con trong túi áo một người lính Mỹ.

Kể đến đây, Trịnh Công Long đọc luôn một đoạn trích dẫn trong Cánh đồng hoang : "Người đàn bà Mỹ đang bồng đứa con nhỏ chừng một tuổi. Gương mặt của người đàn bà Mỹ là gương mặt của người vợ đang đau khổ đợi tin chồng". Anh phân tích, trong hầu hết các tác phẩm viết về chiến tranh của Nguyễn Quang Sáng, ông không phán xét ai đúng – ai sai, phe nào thắng – phe nào thua, ông phản ánh hiện thực và luôn hiểu được nỗi đau khổ chung của con người trong chiến tranh.

Dù thích và đọc khá nhiều tác phẩm của Nguyễn Quang Sáng, Trịnh Công Long vẫn khẳng định, với anh, tiểu thuyết Đất lửa của ông là một tác phẩm xuất sắc và thành công nhất. Không phải người Việt nào từng đọc Nguyễn Quang Sáng cũng biết về Đất lửa, nhưng ngay từ rất sớm, khi tiếp cận với văn của nhà văn Nam Bộ này, Trịnh Công Long đã đọc cuốn tiểu thuyết và nhanh chóng bị cuốn hút bởi lối viết giản dị, mộc mạc mà hết sức dữ dội với ngồn ngộn hiện thực cuộc sống, lẫn tính nhân văn cao đẹp.

"Đất lửa là truyện đầy bi kịch về một xóm làng Việt Nam đầu kháng chiến chống Pháp. Đọc nó, ta còn hiểu thêm về đạo Hòa Hảo, đạo công giáo giai đoạn này. Nhà văn đã miêu tả thực và theo tôi, ông không có cái nhìn phiến diện trong việc phân định đâu là địch, đâu là ta" – Frank Gerke nói.

Nói xong, Frank Gerke lấy trong túi xách ra một cuốn sách bìa cũ kỹ, ố vàng nhưng còn nguyên vẹn. Anh nheo mắt tinh nghịch : "Đây là cuốn sách quý của tui đó!". Thì ra, đó là bản in đầu tiên của tiểu thuyết Đất lửa, do NXB Văn học in vào năm 1963. Trong một lần lang thang tại các hiệu sách cũ trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, Trịnh Công Long vớ được cuốn sách cũ này với giá chỉ vài nghìn đồng. Thú vị là trong cuốn sách còn có cả chữ ký tặng của nhà văn Nguyễn Quang Sáng dành cho một người bạn.

"Nhờ văn học, tôi yêu Việt Nam như quê hương"

Từ khi học phổ thông, anh chàng người Đức này đã học tiếng Việt từ những người bạn là người Hoa ở khu Chợ Lớn của Sài Gòn vượt biên sang Đức sống. Anh kể, ngày đó, mỗi tuần hai hoặc ba buổi, anh lại bớt giờ đi chơi để đến nhà bạn học tiếng Việt. Thứ tiếng lạ lẫm và những câu chuyện về xứ sở chiến tranh này đã khiến anh say mê. Về sau, Frank Gerke chọn học ngành Hán học, Đông Nam Á học, Ngôn ngữ học và Triết học cũng như tiếng Trung Quốc tại nhiều đại học ở Berlin, Bonn, rồi cả Hong Kong.

Trịnh Công Long cho biết, lần đầu tiên anh đến Việt Nam du học theo một học bổng văn hóa là năm 1993. Đó là khoảng thời gian anh sang Việt Nam làm đề tài nghiên cứu nhằm viết luận án tiến sĩ "So sánh văn học Việt Nam và văn học Trung Quốc hiện đại". Trong suốt năm đầu tại xứ sở nhiệt đới này, chàng người Đức chăm chỉ học tiếng Việt tại Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM).

Trịnh Công Long gặp nhà văn Nguyễn Quang Sáng lần đầu tiên trước cửa Hội Nhà văn TPHCM. Chính công việc nghiên cứu văn học Việt Nam hiện đại đã giúp anh tiếp cận nhiều tác phẩm của lão nhà văn Nam Bộ. Năm 2005, anh bảo vệ xong luận án tiến sĩ và mối thâm tình của anh với Việt Nam lẫn giới văn nghệ sĩ ở đây ngày càng được thắt chặt.

Trịnh Công Long đã dần dần dịch tác phẩm của Nguyễn Quang Sáng sang tiếng Đức. Khi có gì không hiểu, hay cần trò chuyện tâm tình, anh thường đến nhà ông ngồi dưới góc cây bàng trước sân nhà uống tách trà, chung rượu và hàn huyên với nhau về văn chương.

"Khi đã thân với ông, tui không còn gọi ông là bác, mà là anh Năm, đúng kiểu Nam Bộ. Anh Năm lúc nào cũng giúp đỡ, bảo ban và lo lắng cho tui", Long vui vẻ kể. Trịnh Công Long thích Nguyễn Quang Sáng đến nỗi anh có thể giả gần như giống hệt cái giọng Nam Bộ trầm trầm của lão nhà văn.

Frank Gerke nói, với anh, việc làm giám đốc kinh doanh cho một công ty của Đức tại Việt Nam là lo về phần "kinh tế"; còn văn học, âm nhạc là hai lĩnh vực mà anh xem như những việc trọng đại của cuộc đời để anh dốc sức theo đuổi. Anh đang mong muốn sẽ chuyển thành công tiểu thuyết Đất lửa sang tiếng Đức.