Nếu thực tế được như kết thúc của Tháng chạp chim về thì kể như cuộc đời cũng có hậu. Nhưng chính nhà văn Sơn Nam đã nhìn thấy một hậu họa buồn khó tránh khỏi cho quê xứ ông, mà ông đã mượn lời nhân vật trong truyện Nhứt phá sơn lâm phát ra lời cảnh báo : “Duy có hai nghề phá sơn lâm, đâm hà bá là dễ làm ăn. Nhưng lưới trời lồng lộng không ai chạy khỏi : phá rừng, chài cá khiến con người phải nghèo mạt… ”.

Bông sậy phất phơ bên bờ kênh, chiều xuống ui ui, bóng nắng tắt rồi trong đáy nước âm u. Chiếc xuồng chèo tay đưa chúng tôi đi tiếp. Thoảng đâu đó phía trước, hương tràm…