Quảng cáo
Giới thiệu
Giữa sự sinh và cái chết bất đắc kỳ tử của anh chỉ trôi qua 35 năm. Thời gian anh viết thơ còn ngắn hơn nữa: chỉ trên dưới 10 năm cuối đời, vì trước đó, là một đứa trẻ sớm phải mồ côi, anh đã trải qua những ngày kiếm kế sinh nhai cực kỳ vất vả.
Chưa tròn năm tuổi, cha ra chiến trường (1941). Chẳng bao lâu sau, mẹ lâm bệnh rồi qua đời. Cùng cậu em trai, nhà thơ tương lai được đưa vào một trại tế bần. Học hết lớp bảy, Rubtsov lên
Rồi Rubtsov tới "kinh đô phương Bắc"
Vậy mà gia tài thơ anh để lại cho công chúng thực nhiều: sinh thời, anh đã cho xuất bản 4 tập thơ: "Trữ tình" (1965), "Ngôi sao đồng nội" (1967), "Tâm hồn gìn giữ" (1969) và "Tiếng động hàng thông" (1970). Năm 1975, di cảo còn lại của Rubtsov được tuyển lựa và công bố trong tập "Những bụi mã đề". Có lẽ chỉ trong thời chế độ Xôviết tồn tại ở nước Nga, các nhà thơ mới được ưu ái như thế.
Tuy nhiên, giá trị thi ca của Rubtsov không chỉ ở số lượng sách được xuất bản. Cái chính là thơ anh đã tiếp nối được truyền thống trữ tình sâu lắng và bi thiết của dòng chảy nghìn năm của tâm hồn xứ sở, từng chinh phục công chúng cả ở ngoài nước Nga thông qua những Kolsov (1809 – 1842) và Sergey Esenin (1895-1925)… Rubtsov đã thể hiện được tinh hoa trong suốt của những tình cảm Nga, vừa lạc quan, vừa ám ảnh bởi một định mệnh vô hình nhưng mạnh mẽ.
Suốt cả đời Rubtsov luôn vật vã với những bất trắc và bất lực của tình yêu trong việc nối gần mối giao cảm ruột rà giữa người đàn ông với người đàn bà. Rất say đắm nhưng anh cũng rất nghi ngại trước những cảm xúc bứt phá của tình yêu:
Mình rồi sẽ tự do như chim.
Em bổi hổi rồi ngước lên thèm khát
Nhìn đàn chim đang nối đuôi
Khiến tôi cảm thấy lòng đau tiếc
Về điều gì đó tôi yêu, yêu tôi…
Em là loài chim bay kiểu khác,
Làm sao mình có thể bay đôi?
Và lắm khi anh còn cảm thấy buốt lòng trước những mỹ nhân và các mơ mòng của họ:
Lìa cành, lá bỏ hàng dương,
Thêm lần lặp lại lẽ thường thế gian.
Xót xa chi lá, ơi nàng,
Xót xa giùm chút dịu dàng tình tôi.
Mặc cây đã trụi trơ rồi,
Rủa nguyền bão tuyết, phí lời uổng công.
Lỗi người chắc chắn là không
Nếu bao nhiêu lá mùa đông lìa cành…
Và đã không chỉ một lần anh viết những câu thơ ly biệt, tưởng như vĩnh viễn là cuối cùng:
Rồi tôi sẽ bỏ làng đi…
Thế là sông lúc đông về hoá băng,
Thế là rác ngập đầy sân,
Thế là cửa kẽo kẹt ầm đêm đêm.
Mẹ về, mẹ sẽ buồn thêm…
Và trong xóm nhỏ muộn phiền xa xôi
Đêm nao em khẽ đưa nôi,
Đêm nao em khóc nỗi tôi bạc tình…
Tôi đâu phải giống chim lành,
Bên đầm, em đã vin cành vội chăng,
Nheo nheo cặp mắt mơ màng,
Hái việt quất chín, ân cần bón tôi…
Đừng buồn nhé! Bến mưa rơi,
Đừng ra ngóng nữa tiếng còi tàu xuân!
Chén đây, lần cuối xin cầm
Cạn niềm dịu ngọt thấm nhanh giữa lòng…
Đợi gì bên một dòng sông,
Nếu ta như thể chim không chung bầy?
Có khi tôi lại về đây,
Có khi ta chẳng chắc ngày gặp nhau…
Rồi hôm nào đó mai sau,
Nhớ việt quất, xót nỗi đau lỡ làng
Tôi mang một búp bê vàng
Như câu chuyện cổ cuối cùng, gửi đi
Để con gái có bạn bè,
Ngồi đâu cũng nựng búp bê dịu dàng.
Mẹ ơi, nó thực lạ lùng,
Vừa nháy mắt mừng, vừa khóc oe oe!
Ấy vậy mà Rubtsov đã không thể nào dứt bỏ được những người đàn bà mà anh đã gặp trong đời, dù chỉ là theo một cách tình cờ. Có lẽ vì thế nên anh đã phải giã biệt cõi trần trong một tình huống oái oăm: bị chính người đàn bà đang là gần gụi nhất với mình, Liudmila Derbina, sát hại.
Lúc làm quen với Liudmila mùa hè năm 1969, Rubtsov đã là một nhà thơ nổi tiếng. Khi đó, anh cư trú tại thành phố
Và cũng như trong các tình huống tương tự ở không chỉ nước Nga, nhà thơ đàn anh cũng thích luôn cô gái làm thơ trẻ. Mối quan hệ giữa hai người phát triển nhanh chóng và sóng gió. Đến đầu tháng 1/1970, hai người đâm đơn xin đăng ký kết hôn.
Và thật kỳ cục, sau sự kiện này, dường như Rubtsov cảm thấy điều gì đó chẳng lành và lao vào uống rượu. Và sáng sớm 19/1/1970, vào lúc 5h, Derbina đến đồn cảnh sát yêu cầu bắt cô ta vì tội đã giết chết nhà thơ tại căn hộ của ông trên phố Yashin.
Tòa án thành phố
Nhà thơ Vichtor Bokov trả lời chị ta: "Hai con họa mi không thể hót cùng một bụi. Tuyệt đối không". Evgheni Evtushenco cũng động viên chị ta: "Tôi không thể nghĩ rằng chị đã cố tình giết chết Kolia (tức Nicolai Rubtsov-HTQ). Đó quả thực là một cơn thần kinh bột phát. Đời tàn ác, chứ không phải chị".
Nhà văn nổi tiếng Fiodor Abramov năm 1983 chúc chị ta: "Nhưng cầu giời, cầu giời để thời gian cởi bỏ cho cô tội lỗi khủng khiếp này".
Theo nhận xét của nhà báo Vichtor Filippov trên tờ "Izvestia", các nhà văn nói thế chẳng qua chịu ảnh hưởng của giả thuyết về cái chết của Rubtsov do Derbina đưa ra. Nói cho cùng, không ai biết được sự thật đêm đó, ngay cả toà án, vì ngoài Derbina và người đã bị giết chết, chẳng còn nhân chứng nào khác. Tại tòa, Derbina khẳng định rằng, chị ta giết chết Rubtsov vì muốn tránh những đòi hỏi của nhà thơ. Còn giờ, Derbina đưa ra giả thuyết bi kịch…
Năm 1994, Derbina cho xuất bản tập "Hồi ức về Rubtsov" và tập thơ "Đổ vỡ". Mặc dù trong thời "hậu Xô viết" tại nước Nga đã thay đổi rất nhiều tiêu chí trong cuộc sống, mọi thứ đều được phép in vì kiểm duyệt quốc gia đã đơn giản hoá, còn kiểm duyệt đạo đức trong thời đại mới đang còn quá chập chững.
Thế nhưng, cuốn sách của Derbina đã gây dư luận trái chiều trong khá nhiều người yêu thơ Rubtsov. Khi trong nhà bảo tàng Rubtsov tại thôn Nicola bày dưới chân tượng nhà thơ cuốn "Đổ vỡ", nhiều khách tham quan đã tỏ ý công phẫn, coi đó là hành vi báng bổ….
Trong năm 1996, năm kỷ niệm lần thứ 60 nhân ngày sinh của Rubtsov, cái chết của ông càng được dư luận Nga chú ý. Derbina đã tận dụng cơ hội này để gây sự chú ý cho mình. Và phải nói rằng, một số phương tiện thông tin đại chúng Nga vì muốn câu khách đã quảng cáo cho Derbina khá nhiều. Trong những sản phẩm thông tin đại chúng giật gân ấy, Derbina – kẻ sát nhân – lại hiện lên vừa như một nạn nhân của một tình yêu thảm khốc, vừa như một nữ sĩ tụng ca tinh thần hy sinh trong thơ mình.
Kẻ giết người tuyên bố trên báo chí: "Tôi biết rằng Kolia đã tha thứ cho tôi. Và đêm đêm đến cùng tôi trong mơ để truyền cho tôi những sức mạnh chưa sử dụng hết của anh ấy". Thật huyễn ảo và nhảm nhí!
Cũng theo V.Filippov trong bài báo đã dẫn, có lẽ đối với kẻ sát nhân, tội lỗi đã phạm phải nặng nề quá sức chịu đựng. Và chị ta muốn, ít ra là trong con mắt xã hội, làm giảm gánh nặng tội lỗi đó bằng cách khoác lên mình tấm áo nạn nhân của tình yêu – xưa nay, mọi sự đen đủi hay xấu xa xảy ra quanh tình yêu, đều bị đổ hết cho nó. Tất nhiên, không ai có quyền tước đoạt của Derbina cái hy vọng không phải lẽ đó. Cũng không ai cấm người khác thông cảm, che chở, thậm chí bào chữa cho chị ta.
Nhưng muốn nói gì thì nói, nhà thơ đã chết vì bàn tay chị ta. Anh không còn có thể nói hay viết được gì nữa. Điều đáng sợ là cái chết tức tưởi của Rubtsov đã bị sử dụng để làm bàn đạp nâng những thần tượng – bệnh hoạn và có lẽ là vô đạo – lên bầu trời văn học mới nhiều oái oăm của nước Nga. Derbina từng được lăng xê như một nữ sĩ coi tình yêu và cái chết như nguyên nhân và hậu quả tất yếu song hành. Đó là một cái nhìn bệnh hoạn. Quảng cáo cho nó là một hành động bước qua đạo đức.
Phải chăng tình yêu đã có lỗi trong quan hệ giữa Rubtsov với Derbina? Thế nhưng, giữa hai người có thực đã tồn tại tình yêu? Yêu ai, Rubtsov cũng viết thơ tặng người đó. Riêng với Derbina, anh chưa có một dòng nào cả. Linh cảm lành mạnh và tinh tường của một thi nhân đã giúp anh tặng thơ không phải cho người rồi sẽ giết anh. Một thi nhân đích thực không bao giờ có thể "bay đôi" cùng kẻ sát nhân tiềm ẩn, dù đó có là mỹ nhân ở cấp độ nào.
(Bản dịch các bài thơ là của nhà thơ Hồng Thanh Quang)
Theo Hồng Thanh Quang – CAND Online
