Nguyễn Ngọc Tư không dùng một chữ đắc địa nào, nhưng thơ thuyết phục nhờ vẻ yếu mềm phụ nữ không cần giấu giếm. Tôi mơ hồ nghĩ rằng, khi làm thơ Ngọc Tư không mấy tin vào giá trị của chữ nghĩa, mà cô tin tuyệt đối vào giá trị của nước mắt.

Cuối năm 2008, sau khi phát hành cuốn Gió lẻ và những truyện ngắn khác với số lượng khá lớn, Nguyễn Ngọc Tư bảo: "Sắp tới tui sẽ chuyển qua làm thơ!". Tôi cứ nghĩ cô bạn chỉ dọa mình cho vui. Ai ngờ, ít lâu sau, thấy tôi trên mạng, Nguyễn Ngọc Tư "chat" ngay một câu mừng rỡ: "Ông ơi, hôm nay là ngày trọng đại nhất trong đời tui. Tui có một bài thơ in báo rồi. Ha ha ha….".

Tôi giật mình, thôi rồi, nữ sĩ Nam bộ này hễ nói được là làm được. Bài thơ đầu tiên mà Nguyễn Ngọc Tư tự hào ấy, được in trên báo Đà Nẵng. Tôi đọc và ra vẻ người làm thơ đi trước: "Một bài thơ thì chưa nói lên được điều gì đâu!". Có lẽ tự ái, Nguyễn Ngọc Tư gửi e-mail luôn cho tôi một chùm thơ gần chục bài. Tôi cảm thấy hơi… nể!

Năm 1998, tôi quen Nguyễn Ngọc Tư khi cô đang làm văn thư cho Hội văn nghệ Cà Mau, chỉ mới viết được một vài bài ký kể chuyện vùng sông nước. Thế nhưng, sau đó Nguyễn Ngọc Tư có những bước tiến rất dài trong nghề văn, chứng tỏ một tài năng thiên bẩm. Riêng truyện dài Cánh đồng bất tận đã giúp Nguyễn Ngọc Tư vượt trội những cây bút cùng thế hệ. Vì vậy, tôi cũng rất cảnh giác với tiềm lực làm thơ của Nguyễn Ngọc Tư.

Nguyễn Ngọc Tư đến với thơ bằng những dòng buồn lặng lẽ. Ảnh: N.N.T.

Ưu điểm của thơ luôn nằm ở những khoảnh khắc. Cái khoảnh khắc ấy văn xuôi không thể diễn tả một cách mạch lạc. Thơ Nguyễn Ngọc Tư là đôi khoảnh khắc buồn len lén trình diện một tâm hồn đa cảm. Bài thơ Thềm nhà vướng mắc từ sự áy náy "lâu rồi không về ngồi nơi thềm nhà, để nhìn ba má già", cô đắng đót nhận ra:

"Bốn ngàn trưa con nằm co bên thềm như con chó nhỏ
ngủ và mơ giấc của riêng mình,
những chiêm bao bị cơn thèm ăn ngấu vào quay quắt
con chưa bao giờ kể ai nghe
sợ tay má khóc
mãi không búi được tóc
sợ lòng ba đau
miết cuốc vào giồng rau"

Cảm giác trôi từng dòng, từng dòng vừa như nỗi sợ hãi chạm phải ngày xưa cơ cực, mà từng dòng vừa như sự chột dạ không thể níu giữ kỷ niệm mờ phai. Nguyễn Ngọc Tư không dùng một chữ đắc địa nào, nhưng thơ thuyết phục nhờ vẻ yếu mềm phụ nữ không cần giấu giếm. Tôi mơ hồ nghĩ rằng, khi làm thơ Nguyễn Ngọc Tư không mấy tin vào giá trị của chữ nghĩa, mà cô tin tuyệt đối vào giá trị của nước mắt. Bởi thế, cô có câu "Sao đôi lúc mực rơi như đạn xé?" ẩn chứa sự mạnh mẽ của bao ngậm ngùi.

Một người viết truyện ngắn có văn phong thì khi quyết định làm thơ sẽ có lợi thế ngưng tụ được nhiều hình ảnh. Đó là nguyên nhân Nguyễn Ngọc Tư quan sát được một Lễ hội rạng rỡ: "Những lời hứa không mang theo dấu hỏi / Nhiều mật, hoa và lắm nụ cười / Em cả tin chảy cùng người ngơ ngác / Vắt tim mình pha sắc những cuộc vui" và dò tìm được một phương pháp Hỏi đường trắc ẩn: "Những ngày rong ruổi trên đất lạ, chỉ mình, tôi một lần ngẩn ngơ hỏi con đường, lối nào sẽ dẫn đến người. Đường im lặng đi lên đồi mải miết, người ngốc ơi, chỉ cần dừng chân lại, sẽ thấy người".

Khi đọc thơ Nguyễn Ngọc Tư, tôi cố gạt ra quan hệ thân tình để giải đáp câu hỏi có thể nhiều người cũng quan tâm: nhà văn ăn khách làm thơ với mục đích gì? Xin thưa, khi viết văn xuôi, Nguyễn Ngọc Tư mong muốn làm cuộc đối thọai với nhân vật và tình tiết, còn khi sáng tác thơ, Nguyễn Ngọc Tư mới có cơ hội làm cuộc đối thoại với bản thân. Và chính cuộc đối thoại trễ nải vần điệu giúp công chúng hình dung một Nguyễn Ngọc Tư xa thẳm với cô đơn thường trực của kẻ ưu tư: "Mình tôi mình tôi riêng tôi riêng tôi. Thênh thang lầm lũi… Thèm cùng người nhìn tách trà thoi thóp khói, nghe chút ngọt mụ mị mềm đầu lưỡi, nơi đắng chát đã từng qua".

Từ xưa đến nay, thơ có một mối nguy hiểm là thể loại văn chương tưởng chừng mơ màng hư thực này luôn bắt người viết phải thổ lộ những riêng tư thầm kín nhất, nếu muốn tìm được đồng cảm phía độc giả. Nguyễn Ngọc Tư tình nguyện làm một người ngây dại để đi tìm run rẩy trái tim mình Bão đã từng chới với giữa cuộc sống ngày càng dửng dưng hơn.

"Những nhớ thương, chờ đợi, tủi buồn,
bỗng một ngày em không nhốt được,
tan chảy từ khối ngày đông đặc,
chúng chực tràn ràn rụa phía anh

Mỗi thư nháp là một cơn bão
Đã từng…"

Mai sau, liệu có một lúc nào đó công chúng sẽ giới thiệu "nhà thơ Nguyễn Ngọc Tư đã từng viết văn" chăng? Tôi không dám phỏng đoán, nhưng tôi chắc chắn nhiều câu thơ đã an ủi Nguyễn Ngọc Tư những lúc xao xác ngả lòng. Và có thể cũng nhờ thơ, tôi và mọi người sẽ hiểu Nguyễn Ngọc Tư thêm chút nữa!

Theo Tuy Hòa – eVan