Mọi tác phẩm đỉnh cao xưa nay, tâm hồn tác giả đều đẹp và sáng, đều vời vợi thẳm sâu, đều yêu thương rộng lớn. Khi đại thi hào Nguyễn Du thốt lên : "Đau đớn thay, phận đàn bà!" thì đó là nỗi đau của thời đại, chứ đâu phải là sự cô đơn của riêng ông.

2.Tầm văn hóa của nhà văn

Văn hóa là những giá trị tinh thần cao quý do con người sáng tạo ra. Cho nên, đã nói đến văn hóa là nói đến cái đẹp. Đốtxtôiépxki có nói : "Cái đẹp cứu rỗi thế giới". Vì vậy, cái đẹp và văn hóa luôn đi liền với nhau. Ngược lại, là cái xấu, phi văn hóa.

Tất nhiên, xã hội càng văn minh thì có tầm văn hóa càng cao. Nhưng thế nào là văn minh thì lại không đơn giản. Phải chăng cứ giàu có là văn minh? Nếu thế thì làm sao nhân dân lại coi khinh những kẻ trọc phú!

Dân tộc Việt Nam có truyền thống hướng tới cái đẹp, vươn tới văn hóa. Đó là việc coi trọng tinh thần hơn của cải vật chất – "Cách cho hơn của đem cho", "Lời chào cao hơn mâm cỗ", coi trọng đức tính khiêm tốn hơn sự phô phang – "Mong manh áo vải hồn muôn trượng/ Hơn tượng đồng phơi những lối mòn" ("Bác ơi!" – Tố Hữu). Nhưng đến thời kinh tế thị trường, các giá trị có phần đổi khác. Tất nhiên đấy chỉ là phần ngọn mà thôi. Còn phần gốc là nền tảng văn hóa của dân tộc thì mọi cuộc xâm lăng văn hóa trải hàng nghìn năm cũng chưa bao giờ thắng được. Phần ngọn đó là sự quảng cáo ồn ào, sự khoe mẽ phô phang, tự ngợi ca tự đề cao.

Nhiều nhà văn chúng tôi đi xem một công trình gọi là văn hóa mà mọi người đồn thổi trong mấy năm gần đây của một họa sĩ. Chúng tôi thực sự kinh hãi khi nhìn thấy dòng chữ giới thiệu ở trước cổng : "Họa sĩ X là một trong những họa sĩ bậc thầy của nền hội họa đương đại Việt Nam", mà thực tế thì ông cũng chỉ là một họa sĩ vừa phải thôi.

Chúng ta vẫn thường nói : Lịch sử của loài người là lịch sử đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. Riêng về lĩnh vực văn hóa, cuộc đấu tranh âm thầm giữa văn hóa và phi văn hóa cũng không bao giờ lặng im. Gần đây, chúng ta lại chứng kiến một sự vô văn hóa khi người ta phá hủy ngôi đền thờ Vua bà Lý Chiêu Hoàng ở Từ Sơn (Bắc Ninh) – ngôi đền có nhiều năm tuổi – để hòng dựng một ngôi đền mới cho thật khang trang!

Trong lĩnh vực văn chương, tầm văn hóa càng vô cùng quan trọng. Nhà văn phải là những người có văn hóa, và phải là những người có văn hóa cao. Tất nhiên, văn hóa cao không phải bao giờ cũng song hành với học hàm – học vị cao. Những người có học hàm – học vị cao thực chất đã loại trừ các "tiến sĩ giấy" thì có điều kiện tốt để có được tầm văn hóa cao. Còn thực tế, họ có được tầm văn hóa cao hay không lại là một chuyện khác.

Cũng vậy, trong lịch sử cũng có người giành được chức vụ và địa vị cao nhưng tầm văn hóa lại rất thấp. Nhân dân thì luôn đề cao tầm văn hóa chứ không đề cao người có chức vụ, địa vị cao đơn thuần. Ca ngợi chàng đốn củi Thạch Sanh đạo lý và nhân nghĩa chứ ai ca ngợi kẻ có quyền chức cao Lý Thông. Nhân dân cũng đề cao Chu Văn An, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Khuyến từ quan về ở ẩn giữa xã hội nhiễu nhương chứ nào ai đề cao những kẻ chạy được chức quyền.

Những tác phẩm văn chương chỉ có giá trị khi nó có tầm văn hóa cao. Ấy là "Đại cáo bình Ngô" đề cao tinh thần nhân nghĩa. Ấy là "Truyện Kiều" thấm đẫm giá trị nhân đạo nhân văn. Ấy là thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Khuyến, Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh đề cao tinh thần yêu nước… Tầm văn hóa sẽ là thước đo mọi giá trị của tác phẩm dẫu cổ điển hay hiện đại. Vì vậy, các nhà văn muốn bay cao, bay xa thì trước hết cần bồi dưỡng tầm văn hóa của mình. Không có tầm văn hóa cao thì đừng nói đến sáng tạo văn học nghệ thuật.

Những tác phẩm được ra đời từ một tầm văn hóa thấp thì làm sao có thể gọi là tác phẩm nghệ thuật, dẫu lúc nào đó có được ai tung hô. Mà nhà văn muốn tác phẩm có tầm văn hóa cao thì chính mình phải có tầm văn hóa. Tầm văn hóa đó là những kết tinh tư tưởng, đạo đức, tâm hồn cao đẹp của dân tộc.