Như bao học sinh hiếu học nơi vùng quê nghèo khó, em Lê Công Bằng, ngụ xã Khánh Bình, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau sớm thấu hiểu ý nghĩa của tri thức, đó là con đường giúp em thoát khỏi nghèo khó và vươn lên. Thế nhưng, chặng đường học tập của Bằng có quá nhiều thử thách, chông gai bởi em không chỉ chịu thiệt thòi về điều kiện học tập của một học sinh vùng sâu mà còn bởi hoàn cảnh gia đình từ nhỏ vốn không được may mắn.

Hơn ai hết, Minh Anh thấu hiểu nỗi đau khôn nguôi mà mẹ mình đã trải qua, chính điều đó thôi thúc em nỗ lực học tập để người gánh vác gai đình thay cho mẹ. Với Minh Anh, học là con đường duy nhất để thay đổi cuộc sống, để cho mẹ còn có hy vọng mà vui sống, mà quên đi bao đau đớn trong đời. Nhờ quyết tâm cao và động lực học tập mãnh liệt như vậy, nên Minh Anh trở thành tấm gương vượt khó học giỏi tiêu biểu của địa phương.

Hình ảnh người cha tật nguyền, người mẹ tần tảo hết lòng vì con đã truyền cho Nam một nghị lực mạnh mẽ, vượt qua khiếm khuyết cố gắng không ngừng trong học tập để xứng đáng với niềm tin yêu của cha mẹ. Nhưng rồi, ba của Hoàng Nam qua đời vì căn bệnh gan. Liệu rằng biến cố và khó khăn có dập tắt ước mơ học vấn mà cậu bé Hoàng Nam và gia đình đã vun đắp, dưỡng nuôi bao năm?

Không có được nhiều năm tháng sống bên mẹ, nên những kỷ niệm về mẹ trong Bé Ngoan là qua lời kể của dì. Dì của Bé Ngoan - chị Thạch Thị Út - đã dang tay đùm bọc, cưu mang cháu từ từ sau khi chị ruột qua đời. Thời còn con gái, chưa lập gia đình, cuộc sống của chị ÚT cũng nhiều khó khăn, việc mưu sinh chỉ bằng những công việc làm thuê làm mướn thời vụ. Thế nhưng thương cháu, nhất là khi Bé Ngoan rất hiền và từ nhỏ đã sớm hiểu chuyện, nên chị Út đã xem cháu như con, quyết tâm nuôi cháu ăn học.

Không có người chồng, người cha bên cạnh, cuộc sống của hai mẹ con Tùng chỉ trông chờ vào nguồn trợ cấp và sự giúp đỡ của những tấm lòng hảo tâm quanh xóm. Ý thức được hoàn cảnh đặc biệt của mình nên Bách Tùng vừa biết cáng đáng công việc gia đình, vừa đi làm thêm để trang trải, mong sao có tiền chữa bệnh cho mẹ.

Quê nhà ở xã Mỹ Chánh, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre, từ thuở nhỏ, tuổi thơ của Ngọc Hân cũng êm đềm bằng phẳng như các bạn. Tuy nhiên biến cố bắt đầu từ năm Hân 13 tuổi. Cha em - người trụ cột chính bị tai đuối nước qua đời. Thời gian sau đó, mẹ em bỏ đi biền biệt không về, Ngọc Hân và hai đứa em phải gánh chịu thêm nỗi bất hạnh mồ côi.

Tình cảm yêu thương của mẹ và cha từ lâu luôn là động lực giúp Dịu An mài dũa thêm ý chí không ngừng vươn lên trong học tập. 12 năm liền ở cấp 3, Dịu An là học sinh giỏi và nổi bật nhất là giải khuyến khích vòng huyện môn Ngữ văn. Lên đại học, tiếp tục học tốt chuyên ngành này, Dịu An đang từng ngày tiến rất gần với ước mơ trở thành giáo viên, để thoả niềm quay về chăm lo cho trẻ em nghèo đồng cảnh ngộ với mình thuở xưa

Bữa cơm quây quần bên nhau của những mảnh đời cơ nhỡ tại trung tâm Bảo trợ xã hội tỉnh Bến Tre là một trong những hình ảnh sum họp gia đình đầm ấm mà em Trần Thị Thanh Thảo trân quí và khắc ghi trong ký ức của mình. Vào sống ở trung tâm hơn 10 năm qua, Thanh Thảo xem nơi đây như mái nhà thứ hai với biết bao những kỷ niệm thân thương trìu mến.

Nhìn lại chặng được học tập của Quyên, từ một cô trò nhỏ, muốn học giỏi ban đầu để ba mẹ vui, thì đến nay Hàn Quyên đã thấu hiểu hết ý nghĩa của việc học. Với Quyên, học là con đường tốt nhất giúp cho một đứa trẻ nơi vùng quê nghèo khó như em vươn lên số phận, trở thành người có ích. Vì thế, vượt qua tất cả điều kiện sống cũng như học tập thiếu thốn, bản thân Hàn Quyên không chỉ giữ vững niềm tin mãnh liệt vào con đường học vấn, mà còn truyền ngọn lửa đam mê con chữ ấy cho 4 người em ruột của mình.

Ý thức hoàn cảnh gia đình, Điền Lâm đã thay mẹ gồng gánh gia đình, nửa buổi đi học nửa buổi đi làm. Và điều đáng quí là Lâm vẫn giữ thành tích học sinh giỏi của trường THPT Phong Phú, Cầu Kè, Trà Vinh, cho dù gánh nặng gia đình luôn đè lên vai.

Trước hoàn cảnh gia đình khốn khó, con đường học vấn của em Oanh gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nhưng không biết tự bao giờ trong lòng của Oanh đã hình thành một nhận thức thật rõ: học là con đường duy nhất để có thể đổi thay cuộc sống. Và thành tích học tập giỏi trong 11 năm đèn sách vừa qua là minh chứng cho quá trình cố gắng không mệt mỏi của cô trò nghèo này.

Nguyễn Trần Thúy Vi ngụ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang không chỉ là một cô trò giỏi mà còn có lối sống lạc quan, năng động dù rằng từ nhỏ Thúy Vi phải sống trong hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn và bản thân em lại bị khiếm khuyết.

Chỉ mới 16 tuổi nhưng em Phạm Thế Cường ngụ xã Tân Tây, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang đã gánh vác vai trò trụ cột chính trong gia đình từ nhiều năm qua. Đối mặt với biết bao nhọc nhằn, lo toan khi tuổi còn quá nhỏ, thế nhưng em Cường vẫn kiên trì theo đuổi ước mơ học vấn của mình. Bởi lẽ, niềm khát khao tri thức cháy bỏng đã đem đến cho Cường niềm tin và nghị lực mạnh mẽ để vượt qua những dốc ghềnh trong cuộc sống.

​Dù sinh ra trong gia đình nghèo, lại sớm mồ côi cha, chịu nhiều thiệt thòi về hoàn cảnh sống cũng như điều kiện học tập, nhưng bù lại em Hạnh đã biết rèn luyện tính kiên trì, sự tự tin, nhất là giữ cho mình niềm tin mãnh liệt vào con đường học vấn để trở thành một sinh viên ngành Tiếng Anh thương mại xuất sắc, xứng đáng với niềm tin yêu kỳ vọng của thầy cô, bạn bè và người mẹ lam lũ.

Lớn lên trong hoàn cảnh khó nghèo lại bệnh tật triền miên nên hơn ai hết, Nhật Huy luôn thấm thía ý nghĩa của việc học đối với gia đình. Chính vì điều đó suốt 12 năm đèn sách, Nhật Huy luôn là cậu trò nhỏ giỏi đều cả 2 khối tự nhiên lẫn xã hội, mang về thành tích nổi bật như giải 1, 2 học sinh giỏi môn Địa Lí và Sinh học cấp tỉnh ở những năm cấp 3.

Ý thức hoàn cảnh của gia đình, cô trò Ngọc Em luôn nêu cao tinh thần vượt khó, phấn đấu nỗ lực hết mình trong trong học tập, không chỉ để chăm lo cho tương lai bản thân, mà còn đáp lại sự kỳ vọng của mẹ, sự hy sinh của em gái và hương hồn của người cha đã khuất. Nhờ có lòng quyết tâm ấy mà Ngọc Em đã trở thành một học sinh có thành tích học tập xuất sắc tại trường THPT Nguyễn Khuyến, dù cho cuộc sống phải đối mặt với rất nhiều thách thức trong suốt quá trình học tập.

Được cả gia đình vun đắp cho ước mơ đèn sách, nên Quý càng ra sức phấn đấu học để gặt hái thành tích. Liên tục mang về giải nhất, nhì, ba học sinh giỏi Toán và giải khuyến khích trong cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật cấp tỉnh từ lớp 9 đến đến lớp 12, Văn Quý đang từng ngày viết lên mình cho những câu chuyện vượt khó học giỏi.

Cách đây 12 năm, mẹ em bị tai nạn giao thông qua đời trong lúc bán vé số, để lại cô con gái Diệu Lành chưa tròn 5 tuổi. Hơn mười mấy năm sống cảnh gà trống nuôi con, anh Lộc, cha Diệu Lành, đã xoay sở đủ thứ nghề để lo toan cuộc sống gia đình. Bao năm qua, anh dành trọn tình thương cho đứa con gái duy nhất, đồng thời dù thiếu trước hụt sau nhưng anh vẫn cố gắng chăm lo cho con đến trường đủ đầy như các bạn, là cách mà người cha này mong muốn bù đắp những thiệt thòi mà con mình sớm gánh chịu.

Nhà nghèo, dù mỗi ngày được đến trường, học tập, vui chơi cùng các bạn, nhưng trong lòng cô trò Nguyễn Trần Thảo Trang không khỏi xót xa mỗi khi nhớ đến hình ảnh ba mẹ vất vả ngược xuôi, dãi nắng dầm mưa để cho em được theo đuổi giấc mơ con chữ.

Đến với Đà Lạt, mọi người có thể cảm nhận được vẻ đẹp của xứ sở ngàn hoa cũng như cái se lạnh đặc trưng thấm buốt vào thịt da nơi thành phố sương mù. Nhưng với em Nguyễn Đình Bảo Sang, học sinh lớp 12A1, trường THPT Đống Đa thì tuổi thơ em không những đã phải làm quen với những cơn giá buốt của thiên nhiên, mà tâm hồn em còn phải chống chọi với những lạnh lẽo, trống trải của cảnh sống mồ côi từ khi mới 10.