Vĩnh Tế là con kênh được đào phía Tây Nam nước ta, nối từ Châu Đốc đến Giang Thành, Hà Tiên. Khởi công từ năm 1819 thời vua Gia Long và hoàn thành vào năm 1824 thời vua Minh Mạng. Đây là con kênh đào lớn nhất trong lịch sử nước ta thời nhà Nguyễn. Tròn 2 thế kỷ, kênh Vĩnh Tế đã góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội, bảo vệ an toàn cho vùng đất biên thùy.

Kênh đào – một hệ thống công trình giao thông thủy có ý nghĩa quan trọng trong sản xuất nông nghiệp ở vùng châu thổ đồng bằng sông Cửu Long. Từ thời khai mở đất đến nay, trải qua hàng trăm năm, những con kênh đào trăm tuổi vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Là mạch nguồn kết nối thúc đẩy phát triển giao thương, phát triển kinh tế - xã hội và tạo bản sắc văn hóa cho vùng đất phương Nam.

Vĩnh Tế là con kênh được đào phía Tây Nam nước ta, nối từ Châu Đốc đến Giang Thành, Hà Tiên. Khởi công từ năm 1819 thời vua Gia Long và hoàn thành vào năm 1824 thời vua Minh Mạng. Đây là con kênh đào lớn nhất trong lịch sử nước ta thời nhà Nguyễn. Tròn 2 thế kỷ, kênh Vĩnh Tế đã góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội, bảo vệ an toàn cho vùng đất biên thùy.

Nằm bên dòng Cổ Chiên, làng nghề gạch gốm đỏ Vĩnh Long có tuổi đời hơn trăm năm, lớn nhất và lâu đời nhất Đồng bằng sông Cửu Long. Những lò gạch san sát nhau như tháp cổ được nhiều người ví là “vương quốc đỏ” bởi hình dáng và sắc màu ấn tượng, hài hòa với không gian đặc trưng Nam bộ. Làng nghề gạch gốm đỏ ẩn chứa một trầm tích lịch sử và văn hóa nơi cuối nguồn Mekong, làm nên di sản đương đại có giá trị mang tầm cỡ quốc tế, một điểm đến trên bản đồ du lịch quốc gia.

Những người phụ nữ Chăm – dịu dàng, cần mẫn bên khung dệt, làm nên những sản phẩm thổ cẩm tinh tế, giữ gìn nét đẹp nghề truyền thống của cha ông để lại. Âm thanh mộc mạc phát ra từ khung dệt ấy đã bền bỉ ngân vang qua bao mùa mưa nắng, làm nên nhịp sống của làng nghề thổ cẩm Châu Phong bên dòng sông Hậu.

Kênh đào – một hệ thống công trình giao thông thủy mang ý nghĩa quan trọng ở miền châu thổ sông Cửu Long. Từ thời khai mở đất phương Nam đến nay, trải qua hàng trăm năm, những công trình kênh đào vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Là mạch nguồn kết nối cho sự phát triển của cả hệ thống giao thông thủy đồng bằng sông Cửu Long, tác động đến mọi mặt từ chính trị, văn hóa đến kinh tế, xã hội.

Một đời sống văn hóa sống động miền sông nước. Nơi cuộc sống hòa quyện cùng dòng chảy. Làm nên nét đẹp giao thương suốt trăm năm…

Cá mè vinh, loài cá nước ngọt đặc sản của sông Mekong với chất lượng nổi trội là thịt ngon, béo thơm, mềm ngọt. Mùa nước nổi về các tỉnh thượng nguồn ĐBSCL, mang theo lượng cá mè vinh tự nhiên dồi dào, là nguyên liệu chế biến món mắm chao cá mè vinh độc đáo. Nghề ủ mắm cá mè vinh được trao truyền nhiều thế hệ, làm nên danh thơm cho đặc sản mắm miền Tây Nam bộ.

Mùa nước nổi ở miền Tây Nam Bộ cũng là mùa của cá tôm và sản vật miệt đồng. Hành trình ký sự về với thị xã Ngã Năm – Cửa ngõ phía Tây tỉnh Sóc Trăng, nơi giao nhau của những dòng sông để khám phá những câu chuyện mưu sinh trong mùa nước nổi.

Nước nổi về mang theo phù sa, tôm cá, làm cho đồng ruộng màu mỡ và gia tăng sinh kế cho người dân ĐBSCL. Đây cũng là lúc người dân miệt thượng nguồn bắt đầu nấu những mẻ nước mắm cá đồng – một gia vị không thể thiếu, kết tinh từ vị ngọt của cá đồng và vị mặn của muối biển, làm nên một phần của văn hóa ẩm thực miền Tây Nam Bộ.

Dân gian có câu: “tháng Bảy, nước nhảy khỏi bờ” để chỉ thời điểm mùa nước nổi ở miền Tây Nam Bộ. Mấy năm nay con nước không còn theo quy luật đó nữa mà biến đổi thất thường qua từng năm. Dẫu vậy người miền Tây đã tìm cách thích nghi với tâm thế chủ động, tạo sinh kế mới với để sản xuất “thuận thiên”, mang lại giá trị bền vững.

Cá linh – món quà thiên nhiên ban tặng cho cư dân đầu nguồn sông Cửu Long. Mùa nước nổi, cá linh non xuôi theo dòng sông Tiền, sông Hậu, tỏa ra khắp nội đồng. Càng về cuối nguồn, cá linh càng lớn và là thời điểm làm ăn rộn ràng nhất của nhiều người, làm nên nhịp sống đặc trưng miền Tây Nam bộ.

Mùa mưa, rừng U Minh nhuốm màu nước đỏ. Nước do thực vật phân hủy ngấm qua lớp than bùn tạo nên một hệ sinh thái đa dạng, dồi dào sản vật. Cá đồng, rau rừng cũng phong phú hơn, làm nên sinh kế mang đặc trưng riêng ở vùng đất phương Nam.

Mùa nước nổi mang về một sức sống đặc biệt với người dân miền Tây Nam bộ. Cá tôm theo con nước từ thượng nguồn tràn về cùng với phù sa, là cơ hội để người dân phát triển sinh kế và tăng thêm thu nhập. Chợ cá đồng Hòa Mỹ ở huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang làm nên bức tranh sinh động trong đời sống cư dân trong mùa nước nổi. Những mẻ cá đồng tươi ngon được thương lái thu mua và phân phối đi khắp các chợ đầu mối lớn nhỏ trong vùng.

Với người dân ĐBSCL, bông súng là loại cây phổ biến có sắc màu rực rỡ không chỉ làm đẹp cảnh quan thiên nhiên mà còn mang lại nguồn sinh kế ổn định cho nhiều người. Mùa nước tràn đồng, nhà nông miệt Lung Ngọc Hoàng tất bật với công việc đồng áng, nhịp sống mưu sinh càng trở nên không khí sôi động, làm nên mới sức sống cho cả vùng. Mời quý khán giả cùng Nhịp sống đồng bằng về với khu bảo tồn thiên nhiên thuộc xã Phương Bình, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang để cảm nhận sự quyến rũ của những cánh đồng bông súng trải dài nơi đây.

Nhiều nhà nông vùng đất trũng phèn ở Đồng Tháp Mười có tập quán trồng cây sen vào mùa nước nổi. Nhờ phù hợp thổ nhưỡng, sen được trồng lưu vụ, giúp đa dạng sinh kế, giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho lao động địa phương. Mùa sen miệt bưng thuộc huyện Tân Thạnh, tỉnh Long An làm nên nhịp sống đặc trưng mùa nước nổi.

Mùa lũ đã về trên những cánh đồng miền Tây Nam Bộ. Xã vùng biên Phú Hội, huyện An Phú, tỉnh An Giang tiếp giáp với nước bạn Camphuchia, là một trong những địa phương đầu tiên đón dòng nước son từ sông mẹ Mê Kong về với nội đồng. Những ngày này, nước lũ đã ngập sâu hơn thước, cũng là lúc người làm nghề bà cậu đón mùa tôm cá. Chuyện làm ăn của bà con trong mùa nước rôm rả cả vùng quê.

Lần theo dấu vết… từ những gì còn lại qua nhiều lần khai quật khảo cổ đến những chứng tích lịch sử cho thấy Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây chứa đựng cả một kho tàng của nền văn hóa cổ, cùng bao câu chuyện bi tráng của các thế hệ đấu tranh giữ từng tấc đất của non sông. Đôi dòng sông Vàm Cỏ, "nước sông biêng biếc chẳng đổi thay dòng" đã tạo nên những giá trị văn hóa lâu bền trải dài suốt thủy trình hơn trăm cây số trước khi hai dòng sông hòa thành một, đổ ra biển Đông.

Đồng bằng sông Cửu Long là vùng đất có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế - chính trị và quốc phòng - an ninh. Tuy nhiên, giáo dục nơi đây còn nhiều thách thức, tỷ lệ lao động qua đào tạo dù có nhiều cải thiện nhưng thấp hơn các vùng kinh tế khác và thấp hơn nhiều so với bình quân cả nước. Để giáo dục và đào tạo miền Tây Nam Bộ không còn là “vùng trũng”, cần sự chung tay góp sức của tất cả các cấp, các ngành, địa phương, các tổ chức và cá nhân cùng chung tay ươm những hạt mầm tri thức trên đất chín rồng.

Miền Tây Nam Bộ có những địa danh mà tên gọi vô cùng độc đáo, gợi lên sự tò mò, thú vị cho khách phương xa… Trong chương trình ký sự truyền hình hôm nay mời quý khán giả đến Núi Sập – một danh nổi tiếng của tỉnh An Giang, vừa là địa danh hành chính, trung tâm huyện Thoại Sơn, vừa là ngọn núi lớn nhất trong cụm núi Sập, núi Nhỏ, núi Bà và núi Cậu, gắn liền với nhiều huyền thoại và tên tuổi của Thoại Ngọc Hầu - người có công khai phá vùng đất Nam Bộ.