Mùa hè, với bao nhiêu bạn học sinh khác đó là khoảng thời gian các bạn được vui chơi sau những ngày học tập miệt mài thì với Khoa Nam - cậu học trò nghèo hiếu học lại là những chuỗi ngày phải lặn lội đi mò cua bắt ốc để mưu sinh. Cảnh sống thiếu thốn, vất vả nhưng Khoa Nam hiểu rằng mình phải cố gắng từng ngày bởi bên cạnh em giờ đây còn có người mẹ bệnh tật và đứa em nhỏ cần sự bảo bọc yêu thương.

Ngoài giờ học, Huỳnh không từ nan bất cứ công việc làm thêm nào để có thể tiếp tục đến trường. Dẫu biết ước mơ trở thành bác sĩ chữa bệnh cho người nghèo là vô cùng gian khó với hoàn cảnh thực tại của Huỳnh nhưng tin rằng em sẽ không bao giờ khuất phục trước gian nan. Em luôn giữ cho mình một niềm tin mãnh liệt, từng bước cố gắng không ngừng học hỏi để mai sau trở thành người có ích cho đời….

Hoàn cảnh khắc nghiệt khi mẹ bị bệnh tim, cha thì sức khỏe suy kiệt với căn bệnh lao phổi nhiều năm, chẳng thể tiếp tục lao động khiến Chươne phải nghỉ học sau khi hết lớp 9. Khó khăn tưởng chừng vùi lấp con đường đến trường của cậu học trò nghèo thế nhưng khát khao được vươn lên trong học tập đã thôi thúc em trở lại trường học. Dù không được vào học hệ công lập nhưng Chươne luôn cố gắng hết sức mình để tiếp thu được một cách hiệu quả tất cả những kiến thức mà thầy cô truyền đạt.

Không sinh ra và lớn lên ở vùng quê Miệt Thứ này thế nhưng, Như đã quen dần với việc hàng ngày phải vượt qua đoạn đường đầy khó nhọc nơi đây để tìm đến với con chữ. Số phận nghiệt ngã đã không cho em có được một gia đình trọn vẹn bởi cha mẹ sớm ly hôn, mỗi người đi mỗi ngã nên hai chị em Thanh Như sớm phải chịu cảnh cút côi, không nơi nương tựa. Để rồi giữa nghịch cảnh, niềm hạnh phúc duy nhất mà cô trò nhỏ này luôn phấn đấu là nỗ lực học tập để thực hiện được ước mơ tương lai.

Khi chương trình Thắp sáng niềm tin tìm đến với gia đình em Lê Văn Triệu, ngụ xã Mỹ Khánh, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, điều đầu tiên mà thầy cô và bà con lối xóm chia sẻ với chúng tôi về cậu học trò nghèo này là sự hiếu thảo và lòng hiếu học đáng khen của em Triệu. Và tất cả mọi người đều rất quí mến cậu học trò giàu nghị lực và niềm tin này. Bởi bằng ý chí và nghị lực kiên cường, em đã luôn quyết tâm theo đuổi ước mơ hoài bão cháy bỏng của mình trước cuộc sống vất vả, nhọc nhằn.

Dù chỉ được trả công mười mấy ngàn cho công việc kết cườm đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn so với lứa tuổi của mình nhưng với mong muốn chia sẻ gánh nặng cùng cha mẹ và duy trì việc học nên cứ hè về Nga lại tranh thủ làm thêm công việc này. Vất vả nhiều nhưng trên gương mặt của cô trò nhỏ vẫn lấp lánh niềm vui bởi công việc này giúp em san sẻ được phần nào những lo toan của cha mẹ...

Ngày ấy, cuộc sống gia đình còn nhiều chật vật, bữa cơm gia đình còn đạm bạc, thiếu thốn nhưng vẫn đầy ắp hạnh phúc và cô bé Xuân Nhi vẫn hồn nhiên trong vòng tay yêu thương của mẹ cha. Vậy mà khi chưa kịp cảm nhận được hết hơi ấm của gia đình thì bất hạnh lại ập đến khi mẹ em vĩnh viễn ra đi do bệnh tim trở nặng. Tuổi thơ sớm thiếu vắng sự chăm sóc từ bàn tay mẹ, nhưng Xuân Nhi luôn có tình thương của cha chở che. Tưởng rằng còn có cha em sẽ vơi bớt phần nào những lạnh lẽo, thiếu thốn nhưng rồi cha em cũng qua đời sau một tai nạn đuối nước cách đây 2 năm. Nỗi đau mất mát một lần nữa đè nặng tâm hồn Nhi nhưng dần dần cô trò nhỏ cũng tập cho mình quen với cảnh sống cút côi, không có người thân bên cạnh.

Thấu hiểu việc học của mình như tia sáng hy vọng duy nhất lóe lên giữa cuộc mưu sinh nhọc nhằn trắc trở của gia đình, Trúc Phương luôn giữ vững ý chí kiên cường học tập dẫu khó khăn vất vả. Kết thúc năm học vừa qua, em Nguyễn Thị Trúc Phương là học sinh đứng đầu khối 11 của trường THPT Thới Long, Trúc Phương đã duy trì danh hiệu nhất khối này trong suốt nhiều năm học liền.

Mùa hè của Diện không phải là những phút giây thư giãn, vui chơi thay vào đó là nỗi lo làm sao có được bộ sách, đồng phục, khoản học phí trong năm học mới để có thể tiếp tục được cắp sách như bạn bè. Và có lẽ niềm vui lớn nhất của em là tranh thủ những ngày hè ít ỏi để chia sẻ nhiều hơn gánh nặng áo cơm cùng cha mẹ …

Đã hơn mười năm trôi qua kể từ ngày mẹ mất nhưng Hoàng Ánh vẫn nhớ như in hình bóng của mẹ như mới ngày hôm qua mẹ vẫn còn bên cạnh mình. Cố gắng học tập và sống tốt là cách mà Ánh nghĩ rằng em sẽ đáp đền công ơn sinh thành dưỡng dục của mẹ.

Tuổi thơ em, kí ức về cha chỉ là những mảnh ghép mơ hồ qua lời kể của một người mẹ mang tâm trí không bình thường…Mẹ Lộc mắc bệnh tâm thần từ nhỏ, và kể từ lúc cha em bỏ đi, biểu hiện bệnh của bà ngày càng nặng, lúc tỉnh lúc mê…Vậy là từ nhỏ, cậu bé Lộc lớn lên chỉ có vòng tay yêu thương của ngoại và người dì - cũng từng dở dang hạnh phúc gia đình - che chở...

Thế nhưng chuỗi ngày vất vả nơi đồng sâu, ruộng cạn, lay lắt trong nghèo khó không thể vùi lấp được ước mơ đến trường của Thoãng. Bao nhiêu năm trôi qua, Thanh Thoãng vẫn giữ vững niềm tin và khát vọng mãnh liệt vươn lên bằng con đường học vấn. Với ý chí, nghị lực kiên cường, Thanh Thoãng đã trở lại trường học sau một thời gian gián đoạn. Dù quyết định ấy gặp nhiều khó khăn, trở ngại khi hoàn cảnh sống của gia đình còn lâm vào cảnh túng quẫn thế nhưng Thanh Thoãng vẫn cố gắng vượt qua để giữ vững ước mơ cắp sách.

Trong ký ức tuổi thơ, Cẩm Hường không thể quên được năm tháng khó khăn nhất của gia đình mình khi ngôi nhà mà em đang sinh sống bị đổ sập đến ba lần trong những trận bão dữ. Lúc đó, ba mẹ em chưa kịp về vì còn theo ghe lênh đênh khắp nơi trên sông nước với nghề thu mua ve chai phế liệu kiếm sống, hai chị em Cẩm Hường phải dắt díu nhau tìm nơi lánh nạn như những chú chim non bơ vơ, lạc lõng.

Đằng sau mỗi một cuộc đời là một câu chuyện… và với cô học trò nghèo Phan Kim Thuyết ngụ xã Vĩnh Hòa, thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang lại là một câu chuyện buồn nhiều nước mắt khi ở tuổi còn nhỏ em đã không may sớm chịu cảnh mồ côi. Thế nhưng, mỗi khi nhắc về em bà con trong xóm hay thầy cô, bạn bè ai cũng dành cho em một tình cảm đặc biệt bởi tấm lòng hiếu thảo, ý chí phấn đấu không ngừng trong học tập giữa bao gian khó.

Tròn 3 tuổi – cái tuổi chưa cảm nhận được tình cảm thiêng liêng từ hai tiếng mẹ cha thì Khánh Băng đã sớm phải chịu cảnh gia đình ly tán. Cha Băng bỏ đi bao năm biền biệt nơi xứ người đến khi mất ông vẫn chưa một lần về thăm em. Hôn nhân đổ vỡ, hoàn cảnh sống nghèo khó, mẹ em đành ngậm ngùi gởi lại đứa con nhỏ cho người bà nuôi giúp để lên tận TPHCM mà tìm kế mưu sinh. Dù gia đình khó khăn, sớm phải đi làm thêm nhưng Băng vẫn kiên trì học tập. Nhiều năm qua em luôn đạt được thành tích học tập khá giỏi.

Cậu trò nhỏ Võ Ngọc Phụng từ ngày bé vẫn thường ngây thơ hỏi mẹ “Cha con đâu?” và thường em chỉ nhận được câu trả lời của mẹ là sự im lặng như một nỗi niềm riêng khó tỏ bày. Cha bỏ đi khi Phụng mới tròn tuổi, mười lăm năm trôi qua, Phụng lớn lên trong vòng tay yêu thương của mẹ. Dù cảnh sống còn chật vật, khó nghèo nhưng tình thương của mẹ luôn là điểm tựa tinh thần giúp em vượt qua được nỗi mặc cảm của bản thân mà phấn đấu vươn lên với một niềm tin trọn vẹn hơn vào cuộc sống.

Không thể tiếp tục với cuộc sống quá khó khăn, cha em lặng lẽ bỏ đi, để lại hai mẹ con Trân nương tựa vào nhau mà sống. Ý thức được gia đình khó khăn nên Trân luôn cố gắng học tập thật tốt. Nhiều năm liền em đạt danh hiệu học sinh giỏi với điểm bình quân trên 9.0. Ngoài ra em còn đạt giải nhì học sinh giỏi tỉnh môn Sinh học, giải nhì kì thi Giải toán trên máy tính cầm tay.

Dù trải qua rất nhiều khó khăn, sóng gió nhưng bao nhiêu năm qua, cô học trò nghèo Nguyễn Phương Ngân vẫn giữ vững niềm tin vào con đường học vấn. Ngoài những giờ lên lớp, một ngày của Phương Ngân luôn bận rộn với nhiều công việc làm thêm khác nhau bởi giờ đây, dù chỉ mới là cô học sinh lớp 10 nhưng Ngân đã là trụ cột chính của gia đình...

Một ngày mới của em Dương Gia Bảo, ngụ ấp Hiếu Minh B, xã Hiếu Nhơn, huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long bắt đầu từ lúc trời còn tờ mờ sáng, với những công việc lặt vặt nơi gian hàng bán nước mía, để chuẩn bị cho một ngày ròng rã mưu sinh của hai mẹ con. Không ít lần phải di chuyển chỗ bán vì mặt bằng thuê mướn của người ta, khi thì lặng lẽ nơi chân cầu, khi thì nhọc nhằn nơi góc chợ,... nhưng cái xe nước mía này bao nhiêu năm qua vẫn là kế mưu sinh duy nhất của hai mẹ con Bảo từ lúc em mới lọt lòng.

Câu chuyện về em học trò nghèo Nguyễn Thị Mai Lan gợi cho chúng tôi nhiều nỗi niềm thương cảm bởi những nỗ lực phi thường của em trước nghịch cảnh. Bị dị tật bẩm sinh từ lúc mới lọt lòng mẹ, Mai Lan lớn lên trong nỗi mặc cảm của một người khiếm khuyết. Điểm tựa duy nhất để em vượt qua được tất cả là tình thương của gia đình là một trái tim sáng biết vươn lên không đầu hàng số phận. Chính em đã vẽ nên cho mình một hình ảnh đẹp trọn vẹn hơn trước mắt thầy cô, bạn bè từ những khiếm khuyết, bất hạnh của đời mình.