Cần tránh lệ thuộc

"Năm 2010, Việt Nam đã kết thúc nhiệm kỳ là thành viên của Hội đồng Bảo an LHQ, nhưng lại là Chủ tịch của ASEAN. Trong thập kỷ tiếp theo, các quan hệ khu vực ở châu Á – Thái Bình Dương sẽ được định hình bởi sự nổi lên của Trung Quốc với tư cách một cường quốc về kinh tế, chính trị và quân sự ở châu Á.

Sự trỗi dậy của Trung Quốc cũng đi liền với Ấn Độ, quốc gia có dân số đông có thể vượt cả Trung Quốc. Một số nhà phân tích xem Ấn Độ như là một ứng cử viên tiềm năng giấu mặt, có thể vượt qua Trung Quốc trong dài hạn. Bởi Ấn Độ là một quốc gia dân chủ và sự sáng tạo của mỗi cá nhân được khuyến khích hơn một nền kinh tế bị kìm giữ bởi "chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc". Cụ thể, Ấn Độ sẽ trội hơn trong cuộc cách mạng về công nghệ thông tin.

Thách thức với Việt Nam là cần tiếp tục đảm bảo chính sách đối ngoại đa phương và ngăn khả năng bị "kéo" vào quỹ đạo của một trong các cường quốc lớn.

Rõ ràng, Việt Nam phải đặt ưu tiên tương đối cho Trung Quốc để đảm bảo rằng mối quan hệ này vẫn được duy trì một cách hữu nghị và hòa bình. Mối nguy cho Việt Nam chính là trở nên phụ thuộc về kinh tế với Trung Quốc. Hiện Trung Quốc đã là nước thặng dư thương mại lớn của Việt Nam với hơn 10 tỉ USD. Sự phụ thuộc vào kinh tế có thể sẽ "cướp" đi quyền tự do hành động của Việt Nam.

Các đối tác lớn cùng các mối đe dọa

Lợi ích của Việt Nam chính là việc Mỹ vẫn tiếp tục can dự mạnh mẽ vào khu vực. Nhưng giữ chân Mỹ tập trung vào khu vực này rất khó bởi nước này đang phải đối mặt với khó khăn về kinh tế và những cam kết tại Afghanistan. Việc muốn giữ sự can dự mạnh mẽ của Mỹ tại khu vực luôn đồng nghĩa với việc Mỹ gia tăng áp lực với các đồng minh, bạn bè, đối tác chiến lược để hành động nhiều hơn. Tuy nhiên, với Việt Nam, điều này đồng nghĩa với việc bị gia tăng áp lực đối với các vấn đề chính trị, tôn giáo.

Việt Nam có quan hệ truyền thống lâu dài với Ấn Độ nên cần tiếp tục để gặt hái những quả ngọt của mối quan hệ tròn trịa này. Tuy vậy, mối nguy hiểm của việc tiến quá gần Ấn Độ là Việt Nam có thể đẩy vào thế đối đầu chiến lược giữa Ấn Độ và Trung Quốc.

Nga có thể sẽ trở lại châu Á, nhưng liệu nó có thể đầy quyền lực như đã từng có trước đây? Người Nga có thể muốn thúc đẩy chính mình như là một cường quốc ở châu Á – Thái Bình Dương, nhưng các lợi ích quan trọng của Nga lại nằm ở Đông Âu và Trung Á. Nga có thể quá yếu để hành động khi Việt Nam cần sự hỗ trợ. Nhưng trong thập kỷ tới, có thể Nga vẫn là nhà cung cấp thiết bị vũ khí chính cho lực lượng vũ trang của Việt Nam. Nga sẽ tham gia vào việc phát triển nguồn năng lượng và điện hạt nhân của Việt Nam.

Tiếp tục đổi mới để không tụt hậu

Trong thập kỷ tới, Việt Nam có thể đối mặt với các thách thức lớn trong nước cũng như trong chính sách đối ngoại. Về đối nội, Việt Nam cần tiếp tục đổi mới và tái cấu trúc nền kinh tế và hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu. Điều này đồng nghĩa với việc chuyển đổi từ nền sản xuất hướng vào xuất khẩu sang tăng trưởng dựa vào nhu cầu trong nước.

Việt Nam cần phát triển đội ngũ các doanh nghiệp đẳng cấp quốc tế có khả năng cạnh tranh ở nước ngoài. Mối đe dọa cho Việt Nam là bị bỏ lại đằng sau do thất bại trong việc tiến hành đổi mới và tái cấu trúc kinh tế. Việt Nam có dân số đang tăng nhanh và các bạn phải giữ mức tăng trưởng cao để đảm bảo công ăn việc làm cho dân chúng và duy trì ổn định chính trị.

Một địa hạt mới cho Việt Nam là phát triển nguồn lực hàng hải để từ đó đóng góp hơn 50% GDP của Việt Nam vào thập kỷ thứ hai của thế kỷ XXI. Đây là khó khăn bởi vì Việt Nam cần thu hút đầu tư nước ngoài khổng lồ.

Bảo vệ chủ quyền

Việt Nam sẽ cần quyết liệt bảo vệ chủ quyền của mình, đặc biệt là ở các giàn khoan dầu khí ngoài khơi.

Trong thập kỷ mới, Việt Nam sẽ buộc phải tăng việc sử dụng ngân sách cho quốc phòng để chi trả cho những vũ khí quan trọng mà Việt Nam mới mua của Nga. 

Việt Nam cần mối quan hệ đa phương tốt để cân bằng các nước lớn. ASEAN đang cho thấy, mình chưa đủ mạnh. Việt Nam không đủ sức để bỏ qua ASEAN, nhưng Việt Nam cũng đừng đánh giá quá cao vai trò của tổ chức này. Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam sẽ phải dựa vào ASEAN như một nền tảng chính sách đối ngoại của mình, nhưng phải thêm các công cụ bổ sung để tham gia vào các vấn đề khu vực.

Vào thời điểm này, các thể chế đa phương ASEAN đang có phần thiên vị cho Trung Quốc như ASEAN+1. Việt Nam phải tìm cách để khiến các thể chế đa phương này hoạt động tốt hơn, như Hội nghị Thượng đỉnh hoặc APEC, hoặc ủng hộ các sáng kiến xây dựng cấu trúc để cân bằng với sức mạnh chính trị và kinh tế của Trung Quốc.