Sinh thời, Bác Hồ thường xuyên chăm lo việc “trồng người”. Lời căn dặn của Bác “Vì lợi ích mười năm, trồng cây. Vì lợi ích trăm năm, trồng người” đã được trưng trang trọng trong các trường học, như một định hướng phấn đấu của ngành Giáo dục. Thật ra, lời căn dặn này Bác không dành riêng cho ngành nào, mà là cho tất cả những người có trách nhiệm đối với thế hệ tương lai của đất nước.

Phải nghiêm khắc nhìn nhận : Trong những năm trở lại đây, trên lĩnh vực văn học nghệ thuật, vấn đề giáo dục con người đã bị xem nhẹ. Thậm chí, có người còn xem cách đặt vấn đề đó là một sự khiên cưỡng, là một cách áp đặt lỗi thời. Theo quan điểm của họ, hãy để con người được hoàn toàn tự do lựa chọn các món ăn tinh thần cho mình. Nhiệm vụ của các tác giả, các đơn vị xuất bản, biểu diễn nghệ thuật là làm sao đáp ứng được thật nhiều những đòi hỏi hoàn toàn “tự nhiên” và mang tính cá nhân ấy. Bởi vậy mới có chuyện các loại sách “dạy làm quan” với các mưu mô tàn bạo, các sách hướng dẫn “kỹ thuật làm tình” đầy lắt léo, các sách ca ngợi cuộc sống vị kỷ, với các thú ăn chơi hưởng lạc bốc giời, các loại truyện tranh dành cho trẻ em mà đầy hình ảnh lõa lồ, hở hang… được thỏa sức tung hoành, có lúc gần như lũng đoạn thị trường xuất bản. Nếu như trước đây, từng có không ít các bạn trẻ xung phong ra chiến trường hoặc đến với các công trường xây dựng là từ những trang sách mà họ đã đọc, từ những nhân vật họ yêu mến, thì nay, thật đáng buồn là con người đang ngày càng có xu hướng thực dụng và các tác phẩm văn học nghệ thuật cũng phần nào (cả trực tiếp lẫn gián tiếp) cổ vũ cho lối sống ấy.

Tôi có một anh bạn rất ham đọc sách. Anh cho biết, anh cảm thấy thất vọng khi nhiều tác phẩm ưu tú của các nhà văn Nga – Xô-viết trước đây nay rất hiếm nơi chịu in lại. Anh bảo, đọc tác phẩm của các nhà văn này, nó “làm cho con người sống đẹp hơn lên”, trong khi đọc nhiều cuốn sách “thời thượng” của các nhà văn Âu – Mỹ, kể cả một số tác giả đương đại Trung Quốc đang được dịch in tơi tới ở ta, anh thấy nó đa phần chỉ dạy con người “sống khôn hơn”, “sống thực dụng hơn”. Tiếc thay, theo lãnh đạo một số đơn vị xuất bản thì những loại sách này lại đang “ăn khách”.

Vậy là dường như trong lĩnh vực này, chúng ta đã hoàn toàn “khoán trắng” cho thị trường. Công chúng của văn học nghệ thuật vì thế cũng ít được định hướng trong việc lựa chọn các sản phẩm tinh thần hữu ích cho mình. Tình cảnh đúng như đồng chí Phùng Hữu Phú, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương đã nhận định trong phát biểu tổng kết cuộc Hội thảo “Văn học nghệ thuật trong cơ chế thị trường và hội nhập”, đó là : “Chạy theo nhu cầu giải trí, văn học nghệ thuật rơi vào tình trạng lạc đường, bỏ rơi tính giáo dục và tính định hướng”.

Hơn lúc nào hết, việc “trồng người” càng phải trở thành vấn đề trọng tâm và bức thiết, bởi, như Bác Hồ đã dạy : “Muốn xây dựng CNXH phải có con người XHCN”.

Nhà thơ PHẠM KHẢI
Nguồn : website Hội Nhà văn