“Tung bay, tà áo tung bay… ”

“Ngày trước, các loại vải dùng may áo dài thường khá dày dặn nên không lộ da thịt, đồng thời cũng đủ để không ảnh hưởng đến sự thướt tha. Bây giờ, áo dài nhiều kiểu, nhiều loại màu sắc hơn, và nhiều chị em sử dụng loại vải để may áo dài cũng mỏng hơn, nên sự phô diễn thân thể lại đi kèm theo cả sự mong manh của nhiệm vụ che “các phần tế nhị”, làm cho tình thế đôi khi trở nên “khêu gợi”.

 

Là một kẻ hâm mộ áo dài, nhiều khi tôi mất thời gian để ngắm không biết chán các chị, các em, các cháu mặc áo dài. Về lịch sử của áo dài, các nhà nghiên cứu cũng đã nói nhiều, xin không nhắc lại. Nhưng nhân đây, xin kể chuyện ngày nọ, tôi đọc bài của một nhà nghiên cứu viết về áo dài một cách rất bay bổng, và tôi thấy ông đã bộc lộ luôn cả sự hời hợt qua hai đoạn văn : “Tôi nghĩ chàng trai xứ Quảng vượt đèo Hải Vân lai kinh ứng thí mà thấy cô gái Huế bước đi không đành là đã bị giăng mắc từ chiếc áo dài trên dáng đi thon thả yểu điệu của những nàng thiếu nữ sông Hương” và “Áo dài có phải nguồn gốc từ chiếc áo cánh, áo tứ thân, áo mớ ba mớ bảy của người phụ nữ thôn quê Việt Nam xa xưa?”. Câu hỏi nhà nghiên cứu đặt ra chứng tỏ người viết chẳng quan tâm ngắm nghía áo dài cho ra đầu ra đũa, ông tán dông dài vầy vậy mà thôi. Tôi không rõ hai câu lục bát Học trò trong Quảng ra thi – Thấy cô gái Huế bước đi không đành ra đời từ thời gian nào, nhưng khi viết rằng “chàng trai xứ Quảng vượt đèo Hải Vân lai kinh ứng thí” thì hẳn là nhà nghiên cứu muốn nói đến các sĩ tử lều chõng đi thi thời xa xưa. Và như thế, tác giả quên rằng khoa thi cuối cùng ở Huế diễn ra năm 1919, còn áo dài tân thời (hay áo dài Lơ-muya) thì sau đó mới xuất hiện ở Việt Nam. Vậy “chàng trai xứ Quảng ra kinh ứng thí” đã bị “giăng mắc” vì kiểu áo dài nào nhỉ? Chắc chắn không phải là “áo dài Lơ-muya” rồi. Lại nữa, tôi chưa thấy ai nói áo dài có nguồn gốc từ áo cánh, chỉ thấy nói áo dài được cách tân từ áo tứ thân, ngũ thân truyền thống. Áo mớ ba mớ bảy lại càng không quan hệ gì với áo dài. Gọi là mớ ba mớ bảy vì ngày trước, chị em mặc nhiều chiếc áo cánh có màu sắc khác nhau, chồng lên nhau thành nhiều lớp (ở miền Nam nóng hơn, chị em không mặc “áo mớ”, mà mặc “áo cặp” gồm hai chiếc áo cánh – hay còn gọi là áo bà ba). Còn về cấu trúc, áo cánh mở ra ở phía trước, áo dài lại kín ở phía trước!

Tôi quan tâm đến trang phục chủ yếu là do hiếu kỳ, nên ý kiến của tôi có thể chưa chuẩn xác. Song xem phim tư liệu, ảnh và tranh thời ấy thì áo dài có khác thật. Áo thường hơi rộng, chiều dài chấm gót, cổ dựng khá cao, ít dùng khuy bấm mà dùng loại khuy không rõ tên gọi là gì, chỉ biết nó nhỏ xíu, tròn như viên bi và có móc bằng đồng để cài, như áo dài của cô gái trong bức tranh Thiếu nữ bên hoa huệ của Tô Ngọc Vân. (Nhớ ngày còn nhỏ, lục lọi hộp đồ khâu của mẹ, thấy mấy cái hạt tròn tròn trông như là ngọc trai, tôi “thó” luôn một hạt. Sau đó lấy một hộp dầu cao con hổ rửa thật sạch, lau khô, lót dưới đáy một lớp bông rồi cẩn thận đặt cái “viên ngọc” kia vào. Tôi giữ gìn rất cẩn thận, coi như báu vật. Mãi sau mới biết đó là… cúc áo dài của mẹ!). Quãng những năm 60 của thế kỷ trước, ở miền Nam có kiểu áo dài Lệ Xuân cổ khoét rộng, vai bồng… cũng là một loại mode thời đó. Quan sát chiếc áo kiểu này, tôi nghĩ nó có dấu vết của váy dạ hội. Cũng vào thời kỳ đó ở miền Nam, áo dài bắt đầu được cắt ngắn hơn và cái áo dài “ngắn” ấy đã tồn tại đến hôm nay. Xem một số phim Việt Nam có cảnh về thời trước 1945, thấy nhân vật mặc áo dài “ngắn” mà tôi buồn cười, đạo diễn đã lười nhác đến mức không bỏ công tìm hiểu xem trước 1945 thì áo dài có kích thước dài – ngắn ra sao!

Về đại thể, áo dài của phụ nữ ba miền khá giống nhau về cấu trúc, nhưng áo dài ở Huế thường may xuôi, ít chú ý đến đường cong của eo (kiểu áo này làm tôi liên tưởng tới chiếc áo ngắn đến đầu gối mà các cụ gọi là áo Triều Châu). Ở Huế, áo dài màu tím hay màu sáng thì cũng thường mặc với quần dài màu tối, cũng là một kiểu phối màu khá đặc biệt, nhìn là biết ngay. Riêng áo dài của phụ nữ người Chăm thì hơi khác, cổ áo khoét tròn, màu sắc thường là màu nguyên thủy. Áo ấy đi cùng với chiếc khăn chùm khổ lớn khác màu, làm cho dáng dấp của các cô gái Chăm có phần e lệ, nhất là khi họ đội cà-om đi lấy nước! Quan sát sản phẩm của các nhà thiết kế áo dài hôm nay, thấy họ rất quan tâm đến việc thể hiện các đường cong trên cơ thể như eo, hông, ngực, vạt phía dưới của áo dài cũng được cắt như thế nào đó để khi bước đi vừa duyên dáng vừa thấp thoáng cặp đùi, thêm hai bên tà xẻ cao như sường sám của phụ nữ Trung Hoa… giúp cho người có thân hình cân đối được phô diễn. Ngày trước, các loại vải dùng may áo dài thường khá dày dặn nên không lộ da thịt, đồng thời cũng đủ để không ảnh hưởng đến sự thướt tha. Bây giờ, áo dài nhiều kiểu, nhiều loại màu sắc hơn, và nhiều chị em sử dụng loại vải để may áo dài cũng mỏng hơn, nên sự phô diễn thân thể lại đi kèm theo cả sự mong manh của nhiệm vụ che “các phần tế nhị”, làm cho tình thế đôi khi trở nên “khêu gợi”! Tôi không thấy đẹp mà thấy e ngại, thậm chí có lúc không muốn chia sẻ, vì có chị em mặc áo dài và quần dài mà vẫn lồ lộ cả “nội y” bên trong. Hình như không chỉ riêng tôi mới nghĩ vậy, trên báo chí cũng đã thấy có tác giả đề cập tới hiện tượng này. Cũng là một loại ý kiến mà chị em nên tham khảo.

Dẫu có bị thu hẹp hoàn cảnh thể hiện, thậm chí không còn giữ vị trí ưu thắng trong sở thích trang phục của phụ nữ Việt Nam, tôi vẫn tin áo dài sẽ tiếp tục trường tồn, dù đó là tin một cách rất cảm tính chứ chưa biết giải thích thế nào. Thực tế cho thấy, áo dài bây giờ nhiều kiểu dáng rất đẹp, nhất là trong điều kiện chất liệu cùng yếu tố thẩm mỹ của các loại vải dùng may áo ngày càng được nâng cao. Tôi thích ngắm những cô gái thon thả, eo ót đâu ra đấy tha thướt trên đường, ngồi vắt vẻo sau xe máy, hoặc thong thả đạp xe. Tôi có cảm tình với những chiếc áo dài in (thêu) hoa văn thổ cẩm sắp xếp hợp lý, màu sắc hài hoà, vải mỏng nhưng kín đáo, không thấp thoáng da thịt, tạo ra dáng vẻ rất riêng. Hồi con gái tôi học trung học phổ thông, cháu may áo dài theo quy định của nhà trường, loại vải theo quy định cũng khá đẹp. Lần đầu tiên mặc áo dài, cháu khoe với bố, tôi sững sờ vì hóa ra con mình lớn rồi. Nhưng sau vì người thấp bé nên cháu cũng ít mặc áo dài, tôi đành chấp nhận cháu mặc quần bò áo phông, chứ bình thường mà bố con có việc đi đâu, tôi sẽ “bắt” cháu mặc áo dài!

(Còn nữa)
Nguyễn Hòa – Theo Vietimes