Từ thành phố du lịch Siêm Reap, chúng ta đi 10 phút là xe lọt vào một khu rừng đại ngàn, nguyên sinh và hùng vĩ. Hai bên đường là những cây cổ thụ sống hàng trăm, hàng ngàn tuổi. 15 phút sau là chúng tôi đến quần thể Angkor mà như ngỡ mình như lạc vào một thế giới khác, thế giới của lâu đài, tháp cổ huyền bí. Quần thể Angkor gồm rất nhiều đền, đài, tháp, lăng, hoàng cung… với công năng là thủ phủ của một đế chế hùng mạnh nhất của đất nước này từ cổ chí kim. Ở đó có hoàng cung của vua, có lâu đài các hoàng hậu và quần thần, có cơ sở hạ tầng của ngoại giao, kinh tế, quân sự, văn hóa – xã hội. Và có cả nơi thờ tự, hành lễ của Quốc giáo, đó là đạo Phật và đạo Hinđu. Mỗi một đền đài rộng từ 9 đến 12 ha. Dù có ở đó nhiều ngày, nhưng khó có ai có thể đi hết các đền đài Angkor trong một chuyến du lịch.

Một góc Angkor Thom

 
Thời gian quá xa xưa, thân phận kỳ bí và sự vĩ đại của các ngôi đền, tháp khiến cả thế giới đổ về đây để thận trọng nhìn ngắm cho thỏa thích. Xung quanh quần thể Angkor ngày xưa, người ta đào một cái hào sâu và rộng như một con sông rồi thả cá sấu ở dưới để làm tuyến lũy bảo vệ. Tương tự như thế, trong mỗi khu đền cũng được đào một cái hào bao quanh và có thả cá sấu. Đường vào quần thể Angkor thì có 4 cửa, nhưng đường vào mỗi khu đền chỉ có một cửa. Ở mỗi cửa vào, người ta lấy đá kết với nhau thành một con đường đi dài hàng trăm mét và to như quốc lộ Việt Nam. Trước khi vào quần thể  Angkor, ta bắt gặp mấy chục pho tượng người to, một bên là người thiện, một bên là kẻ ác đang cỡi một con rồng chín đầu. Cuối đuôi con rồng là một cái cổng vào. Thật ra, phải gọi nó là một tháp canh mới đúng, bởi sự đồ sộ cao khoảng hơn 20 mét, ngang hơn 20 mét. Ở mỗi khu đền, sau cái hào sâu bao quanh là một bờ tường đá bao quanh. Sau bờ tường đá cao là những ngôi đền, tháp. Đường vào đền thường có 3 cửa. Cửa chính dùng để cho vua đi, cửa phụ cho quan đi và cửa trái dành cho thứ dân. Bên trong các bức tường là những đền đài tráng lệ và vô cùng to lớn, chúng cao đến 60 – 70 mét, bề ngang đến hàng trăm mét, và dài có khi mấy trăm mét. Trải qua chiến tranh, phong ba bão tố gần ngàn năm mà những khu đền, tháp cũng vẫn chơ vơ cùng tuế nguyệt. Có những khu đền nặng không biết bao nhiêu triệu tấn mà đến nay, chúng không sụt lún 1 cm. Tất cả chất liệu xây dựng đều làm từ đá. Từ vách sàn đến cột chống đỡ và cả mái che mưa che nắng. Du khách hoàn toàn không thể hiểu được rằng bằng cách nào, người ta đưa những khối đá nặng hàng chục tấn lên đỉnh tháp cao 60 – 70 mét, và nó được kết cấu bằng chất liệu gì.

Nhìn tổng thể, quần thể Angkor là một tác phẩm điêu khắc vĩ đại, nó tinh tế đến từng đường tơ kẽ tóc và đậm đà văn hóa Khmer. Bất kỳ ở đâu, từ chân tường rào cho đến trên mái lợp, chúng ta đều bắt gặp những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc trên đá. Các họa tiết thể hiện những niềm tin tín ngưỡng, những truyền thuyết Phật giáo, dân gian, thể hiện cả những quan hệ quốc tế, quân sự, kinh tế, văn hóa – xã hội và cảnh quan, sản vật của đất nước Campuchia vào một ngàn năm trước. Đó là một pho sử liệu hoành tráng của đất nước Campuchia. Nhìn vào đó, người một ngàn năm sau bắt gặp đời sống của người một ngàn năm trước, giúp cho người ta rút ra nhiều điều thú vị. Hàng ngàn bức tượng vũ nữ Apsara với khuôn mặt, trang phục, trang sức và kiểu tóc khác nhau đã giúp cho người ta nhận ra rằng, kiểu tóc của cô dâu, trang phục thi hoa hậu ngày nay chính là phiên bản của những tượng nàng Apsara đó. Và cái sóng tol lạnh ngày nay cũng chínhlà bản copy của hình mái đá ở các khu đền  Angkor.

Điêu khắc, hội họa, nghệ thuật trong thời đế chế  Angkor phát triển cũng thật dễ hiểu vì lúc đó, họ đã có những trường đại học dạy điêu khắc và ca múa nhạc.

Đế chế  Angkor càng vĩ đại hơn khi chúng ta nhìn cách làm thủy lợi của họ. Cứ 2 km, họ cho làm một con kênh, có cống thoát và vẫn còn nguyên và có thể phát huy tác dụng đến ngày nay.

Không chỉ dừng lại ở đó, giao thông cũng được vương triều Angkor chú trọng và làm nên những kỳ tích. Cách  Angkor hơn 100 km, có một chiếc cầu to, dài hàng trăm mét, ngang khoảng 40 – 50 mét, được xây dựng đã hơn 900 năm mà không sụt kém 1 cm, chất liệu cũng toàn bằng đá. Hiện nay, UNESCO đã tài trợ kinh phí bảo vệ chiếc cầu cổ này.

Rời khỏi Angkor, tôi cứ thảng thốt : Thế giới thật là kỳ bí, vĩ đại.