Hôm qua, người dân Ukraine đã tổ chức các hoạt động tưởng niệm đánh dấu 25 năm ngày xảy ra thảm họa hạt nhân tại nhà máy điện nguyên tử Chernobyl. Một phần tư thế kỷ đã trôi qua, song những bài học về an toàn hạt nhân chưa bao giờ mất đi tính thời sự của nó. Đặc biệt là trong thời điểm hiện nay, khi mà Nhật Bản đang nỗ lực chống chọi với cuộc khủng hoảng hạt nhân ở nhà máy điện Fukushima số 1 càng khiến bài học về an toàn hạt nhân trở nên đắt giá hơn bao giờ hết.

Ngày 26/4/1986, một vụ nổ đã xảy ra tại tổ máy số 4 Nhà máy điện nguyên tử Chernobyl làm toàn bộ khu vực xung quanh có bán kính tới 30 km bị nhiễm phóng xạ. Khoảng 600 đến 800.000 binh lính, nhân viên cứu hộ và người dân đã trực tiếp tham gia khắc phục sự cố, đa số họ đã bị nhiễm xạ và cho tới nay, vẫn còn hàng trăm ngàn người phải điều trị thường xuyên.

Tại Ukraine, diện tích bị nhiễm xạ lên tới 50.000 km vuông và hiện vẫn còn 3,2 triệu người bị ảnh hưởng bởi phóng xạ. Khu vực nhiễm xạ còn lan rộng ở Nga và Belarus với tổng diện tích hơn 100.000 km vuông.

Trước mức độ nguy hiểm khủng khiếp của phóng xạ và những lợi ích mà điện hạt nhân mang lại, một câu hỏi đã được đặt ra là liệu thế giới có nên sử dụng năng lượng hạt nhân để thay thế các nguồn năng lượng truyền thống vốn đang dần cạn kiệt và gây ô nhiễm môi trường hay không?

Một số quốc gia trên thế giới, điển hình là Áo, đã nói không với năng lượng hạt nhân. Nước này đã đưa vào hiến pháp lệnh cấm xây dựng nhà máy điện hạt nhân mới. Nhiều cuộc biểu tình của người dân và các tổ chức môi trường yêu cầu chính phủ các nước ngưng hoạt động của các nhà máy hạt nhân cũ và từ bỏ kế hoạch xây dựng nhà máy mới đã diễn ra khắp nơi. Tuy nhiên, cho dù mức độ rủi ro cao, năng lượng hạt nhân lại là nguồn năng lượng khó có thể thay thế nếu xét về trung hạn.

Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Thế giới (IEA), tới năm 2050, nhu cầu sử dụng điện của thế giới sẽ tăng gấp 3 lần so với hiện nay. Mức tăng nhu cầu khổng lồ này không thể được đáp ứng đủ bằng các nguồn năng lượng sạch như gió và mặt trời. Bên cạnh đó, các nguồn nguyên liệu truyền thống để sản xuất điện đang ngày càng thu hẹp.

Đối với những quốc gia hầu như không có nguồn tài nguyên thiên nhiên thì việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân được xem là giải pháp. Chi phí xây dựng các nhà máy điện hạt nhân là cao, nhưng chi phí nhiên liệu lại thấp. Và một điều quan trọng là năng lượng hạt nhân không sản sinh khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Vì vậy, nhà máy điện hạt nhân vẫn là lựa chọn thật sự hấp dẫn. Chọn điện hạt nhân cũng đồng nghĩa với việc phải nâng cao mức độ an toàn của các nhà máy.

Trong bối cảnh những lo ngại về an toàn hạt nhân đang gia tăng, nhiều nước trên thế giới đã phải xem xét lại chiến lược phát triển loại năng lượng này và đồng loạt kiểm tra lại độ an toàn của các lò phản ứng. Hiện thế giới đang ưu tiên nghiên cứu phát triển các nhà máy điện hạt nhân thế hệ mới với lò phản ứng có chu kỳ khép kín đáp ứng 4 tiêu chuẩn chính là tiết kiệm tài nguyên, tiết kiệm về chu kỳ nhiên liệu, hạn chế chất thải phóng xạ, hạn chế sự phổ biến vũ khí hạt nhân.

Có thể nói, thảm họa Chernobyl và cuộc khủng hoảng hạt nhân Fukushima là hồi chuông cảnh tỉnh thế giới về mặt trái của năng lượng hạt nhân trong mục tiêu phát triển kinh tế và đa dạng hóa các nguồn năng lượng, đồng thời cho thấy việc bảo đảm an toàn cho các nhà máy điện hạt nhân không phải là trách nhiệm của riêng quốc gia hay cá nhân nào.

Thanh Tâm tổng hợp