Biểu hiện chủ yếu là bất tỉnh nhân sự. Đại thể trải qua 3 giai đoạn :

1- Thèm ngủ, nhưng dễ thức tỉnh, thức xong lại nhanh chóng rơi vào trạng thái ngủ.

2- Ngủ say, khi tỉnh dậy vẫn lờ mờ không rõ ràng như say rượu vậy.

3- Hôn mê : Không cách gì làm tỉnh dậy được, bất động hoàn toàn, không có phản ứng.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới hôn mê như trúng độc, ngạt nước, say rượu, trúng nắng, trúng gió, sụt huyết áp, mắc một số bệnh truyền nhiễm, bệnh tiểu đường, bệnh gan.

+ Trước tiên, cần nhanh chóng phán đoán nguyên nhân gây hôn mê. Nếu do trúng độc khí than hay độc khí khác thì cần ngay lập tức cắt đứt nguồn khí độc, nhanh chóng di chuyển nạn nhân đến nơi an toàn. Nếu là trúng nắng sốt cao thì nhanh chóng đưa nạn nhân đến nơi thông gió, râm mát. Nếu do tổn thương bên ngoài, đầu, cổ hay lưng, ngực bị thương thì không nên di chuyển nạn nhân. Vùng bụng và chi dưới bị tổn thương thì cẩn thận di chuyển nạn nhân đến chỗ an toàn, tiện cho việc cấp cứu. Nếu là TNGT thì cần giữ nguyên hiện trường.

+ Nếu tính toán trong thời gian ngắn, nhân viên y tế không thể đến kịp thì có thể dùng tạm phương pháp dưới đây làm nạn nhân mau chóng tỉnh lại : Dùng ngón cái ấn nén vào huyệt Nhân Trung của nạn nhân, cần dụng lực thích hợp. Cũng có thể dùng các vật nhọn như tăm xỉa răng cứng kích thích huyệt Dũng Tuyền hay ở mười đầu ngón chân.

+ Nếu nạn nhân hô hấp không bình thường hay ngừng hô hấp thì cần lập tức tiến hành hô hấp nhân tạo.

+ Nạn nhân hôn mê nếu nằm ngửa mặt thì có nguy cơ ngạt thở chết vì họ đã mất đi năng lực phản xạ ho. Vì vậy, đối với những nạn nhân hôn mê có hô hấp bình thường thì cần nhanh chóng đặt nạn nhân ở tư thế kiểu nằm phục nguyên và loại bỏ sạch những dị vật ở trong miệng.

+ Có thể nghĩ tới khả năng dùng cáng để vận chuyển nạn nhân. Dùng thảm len gấp thành hình dài, đệm ở dưới và bên cạnh nạn nhân, đợi xe cấp cứu đến thì nắm lấy bốn góc, di chuyển lên trên băng-ca cứu thương.

+ Nới lỏng dây lưng, cúc áo ở cổ, ngực, bụng nạn nhân để huyết mạch, hô hấp được thông suốt.

+ Nếu có vết thương vẫn còn chảy máu thì cần nghĩ cách cầm máu (xem mục “Xuất huyết”). Nếu ngạt nước dẫn đến hôn mê thì xem phần “Cấp cứu ngạt nước”.  

+ Nếu bên cạnh có vật có mùi vị khác thường, đặc biệt kích thích mũi như xạ hương, xăng thơm, dung dịch a-mô-ni-ắc thì có thể dùng đặt trước mũi nạn nhân để kích thích nạn nhân. Một vài nạn nhân do trúng độc khí mà hôn mê thường nhờ vậy mà tỉnh lại.

+ Nạn nhân sụt huyết áp cũng có thể đột nhiên bị hôn mê, thường kèm theo mồ hôi lạnh, nhưng đa số mức độ không nặng. Khi được hỏi, nạn nhân vẫn có thể trả lời được. Lúc này, cần nhanh chóng bổ sung một lượng đường cho nạn nhân như trà, sô-cô-la hay trái cây, nước hoa quả. Đợi khi nạn nhân đã tỉnh táo, tìm cách cho nạn nhân ăn uống.

+ Nói chung cần lập tức gọi xe cấp cứu đưa nạn nhân hôn mê đi bệnh viện chẩn trị.

+ Không được rời nạn nhân hôn mê. Cho dù tri giác nạn nhân đã khôi phục, luôn cần có người ở bên cạnh cho đến khi đưa vào bệnh viện.

+ Cần theo dõi sát hô hấp của nạn nhân. Nếu thấy có điều bất thường cần kịp thời tiến hành hô hấp nhân tạo.

+ Ngoại trừ đã đoán chắc là hôn mê do sụt huyết áp, còn nạn nhân hôn mê do nguyên nhân nào khác, cho dù đã khôi phục tri giác cũng không được vội vàng cho nạn nhân ăn uống để tiện cho thầy thuốc kiểm tra, xác minh nguyên nhân. Nạn nhân xuất huyết nhiều thường miệng khô khát, có thể uống nước thì tốt nhất cho uống nước chín pha muối nhạt.  

(sưu tầm)