Khu vườn hoàng gia Katsura Rikyu nằm ở phía Tây cố đô Kyoto, bên cạnh dòng sông Katsura. Diện tích của nó chiếm khoảng 58.000 met vuông. Từ trên cao, quang cảnh khu vườn trông thật ấn tượng với quần thể kiến trúc cổ nằm liền kề nhau, bên cạnh là hồ chứa nước lớn. Tất cả được bao bọc bởi rừng cây rậm rạp xung quanh.

Khoảng nửa cuối thế kỉ XX, một kiến trúc sư người Đức có dịp đến Nhật Bản. Sau khi tham quan khu vườn hoàng gia Katsura Rikyu, với nhãn quan của một nhà chuyên môn, ông nhận định : Đây là kiệt tác kiến trúc thuần khiết Nhật Bản, mang vẻ đẹp giản dị nhưng lại ẩn chứa triết lí sâu xa.

Khu phức hợp những ngôi nhà shoji được xây dựng khá mộc mạc, chúng đóng vai trò là trung tâm của khu vườn hoàng gia. Nhìn từ bên ngoài, kiến trúc này giống như một bản hợp tấu sinh động với sự gắn kết hài hòa giữa những hàng cột đen và tường nhà trắng.

Bước vào bên trong ngôi nhà, du khách sẽ cảm nhận rõ vẻ đẹp của một không gian kiến trúc mang phong cách truyền thống Nhật Bản với toàn bộ cột trong nhà đều được làm từ gỗ, các gian phòng ngăn cách nhau bằng cửa kéo fusuma dán giấy washi, sàn nhà lót chiếu tatami. Khi kéo fusuma, cả gian phòng trở nên mở rộng.

Yếu tố quan trọng nhất trong kiến trúc Nhật Bản là sự hòa hợp giữa không gian bên trong và tự nhiên bên ngoài. Trong thiết kế nhà shoji, cửa kéo giữ vai trò quan trọng vì nó giúp mang ánh sáng bên ngoài vào trong gian phòng. Bên dưới cửa sổ trong căn nhà shoji là khung gỗ có thể kéo lên được. Vào mùa hè, người ta kéo phần khung gỗ này lên để lộ một không gian nhỏ bên dưới cửa sổ, giúp gió luồn vào trong gian phòng nhưng lại ngăn được ánh nắng gay gắt. Nếu muốn chiêm ngưỡng cảnh sắc tươi tắn của thiên nhiên bên ngoài, chủ nhân của ngôi nhà chỉ cần kéo cửa sổ sang hai bên, một không gian rộng mở ra ngay trước mắt.

Trần nhà là sự kết hợp giữa những thanh xà nâng đỡ tấm ván bên trên, chúng tạo nên vô số ô vuông trên bề mặt ván. Mỗi ô vuông là một vân gỗ khác nhau, sự kết hợp tương thích này là một biến tấu giúp trần nhà trở nên sinh động. Ở một góc của gian phòng, hay còn được gọi là Tokonoma, người ta bố trí nhiều loại kệ có hình dáng và kích thước khác nhau. Trên kệ là những hộc tủ nhỏ hình chữ nhật đặt nằm ngang hoặc thẳng đứng.

Khu vườn hoàng gia Katsura Rikyu là một trong những báu vật của Thiên hoàng. Nó không toát lên vẻ nguy nga, lộng lẫy, nhưng lại mang nét đẹp mộc mạc, thuần khiết của lối kiến trúc truyền thống Nhật Bản. Ngoài kiến trúc nhà ở, Katsura Rikyu còn có vườn cây, hồ nước và cả khu rừng bạt ngàn bao bọc xung quanh. Nó giống như thiên nhiên của Nhật Bản thu nhỏ với đầy đủ núi, rừng và biển cả.

Thanh Tâm