Một trong những tiêu chí để đánh giá trình độ văn hóa và đạo đức, lối sống của mỗi người là giao tiếp và ứng xử và một bộ phận thanh niên đang có biểu hiện xuống cấp trong lĩnh vực này.

Kém cỏi trong văn hóa giao thông là hiện tượng phổ biến nhất trong giới trẻ. Những hình ảnh khó coi rất dễ bắt gặp trên các con đường giao thông ở khu vực trung tâm đô thị cho đến nông thôn. Lạng lách, đánh võng, chạy nhiều hàng chen lấn, chạy quá tốc độ, bấm còi, hú ga… kinh động mọi người và vô số những hành vi, từ gây phiền hà cho mọi người xung quanh cho đến vi phạm nghiêm trọng luật giao thông.

Thể hiện sự yêu đương nơi công cộng với những hành động tưởng chừng như đang ở chổ chỉ có hai người. Với tình cảm đôi lứa của mình như thế, các bạn trẻ làm mọi người xung quanh vô cùng khó chịu, ảnh hưởng vẻ mỹ quan và không phù hợp với truyền thống văn hóa phương Đông. Những hình ảnh phản cảm lại là những hình ảnh thường xuyên ở các khu vực công viên – nơi vui chơi giải trí đông người.

Dễ bốc đồng dẫn đến xích mích, bạo lực, phạm tội nghiêm trọng từ những va chạm nhỏ, đó cũng là vấn đề bức xúc hiện nay thể hiện sự khiếm khuyết trong văn hóa giao tiếp ứng xử của các bạn trẻ. Ở các nơi công cộng như quán cafe, xe buýt, cả phòng họp, hội trường, nhà văn hóa v.v… nhiều bạn trẻ sáng sủa, ăn mặc đẹp lại có những kiểu ngồi hợm hỉnh, nói năng văng tục lớn tiếng, những hành động nhằm làm nổi bật mình hoặc thể hiện đẳng cấp, tuy nhiên lại khiến mọi người xung quanh vô cùng khó chịu.

Ảnh minh họa

Thực tế cho thấy, bên cạnh nhiều ưu điểm của các bạn trẻ hiện nay như năng động, thích ứng nhanh… thì có vẻ như còn rất nhiều bạn thiếu một kỹ năng được xem là cực kỳ quan trọng, đó là giao tiếp và ứng xử có văn hóa. Nhường nhịn, giúp đỡ người già và trẻ em, xếp hàng có thứ tự khi sử dụng một số dịch vụ, hay ăn mặc, nói năng tôn trọng mọi người xung quanh… Những điều tưởng chừng như là cơ bản, nhưng dường như ngày càng bị nhiều bạn trẻ lãng quên.

Các bạn trẻ ngày nay có điều kiện đầy đủ để học tập, nâng cao trình độ, có đầy đủ các phương tiện vui chơi giải trí hơn các thế hệ đi trước… đó là điều mà ai cũng phải công nhận. Tuy nhiên, với những điều kiện và cơ hội thuận lợi ấy, nhiều bạn đã thể hiện đẳng cấp văn hóa chưa xứng tầm với những gì bản thân đã được thụ hưởng. Hành vi kém cỏi của nhiều bạn trẻ trong giao tiếp, ứng xử, nhất là nơi công cộng hiện nay, ở góc độ nào đó thể hiện sự vô tâm, vô cảm của các bạn với con người, với môi trường xã hội xung quanh, thể hiện sự hụt hẫng trong nhận thức về đạo đức, về tình cảm, về văn hóa.

Trao đổi với một số bạn trẻ, trong đó có bạn là sinh viên tiêu biểu trong học tập, rèn luyện đạo đức; có bạn đang là giảng viên trường đại học… các bạn cũng cho rằng một bộ phận không nhỏ thanh niên đồng trang lứa hiện nay có nhiều hành vi kém cỏi trong giao tiếp, ứng xử, nhất là giao tiếp ứng xử nơi công cộng. Các bạn cũng nhận thấy đó là vấn đề bức xúc hiện nay trong giới của mình.

Có một người nghiên cứu về hiện tượng xuống cấp trong đạo đức, lối sống hiện nay của một bộ phận thanh niên cho rằng : “Tình hình hiện nay của chúng ta giống như một gia đình mà bố mẹ chỉ lo làm kinh tế, không mấy quan tâm đến chuyện học hành, vui chơi của con cái nên con cái hư hỏng”. Thật vậy, sự tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường làm cho nhiều thanh niên chạy theo lối sống đua đòi, ích kỷ, thích hưởng thụ, nhận thức về đạo đức, ý thức đạo đức có xu hướng phai dần, có tâm lý hướng ngoại, xem thường việc rèn luyện đạo đức, nhân cách lối sống… Xã hội và gia đình cũng tập trung nhiều vào phát triển kinh tế hơn và thiếu mô hình hoạt động phù hợp, hiệu quả để giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên. Sự phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong đầu tư, giáo dục thanh niên nhiều nơi cũng chưa chặt chẽ…

Nói về các mô hình hoạt động phù hợp, nhằm giáo dục tốt đạo đức, lối sống, trong đó có nội dung giáo dục văn hóa giao tiếp ứng xử cho thanh niên, thiết nghĩ cũng cần phải nói đến tổ chức Đoàn, Hội thanh niên với vai trò nhiệm vụ này. Có một thực tế là hiện nay khả năng thiết kế, tổ chức các hoạt động giáo dục của tổ chức này còn hạn chế, thiếu sáng tạo, chưa đủ hấp dẫn để thu hút thanh niên. Kinh phí, cơ sở vật chất đầu tư cho các hoạt động giáo dục của tổ chức Đoàn, Hội chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, nhất là ở cơ sở. Một số nơi, cấp ủy, chính quyền còn thiếu quan tâm, định hướng, tạo điều kiện cho công tác giáo dục của Đoàn, Hội thanh niên. Trong khi mô hình giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống thì thiếu hụt và chưa đáp ứng yêu cầu mới thì có quá nhiều những tác động xấu làm biến đổi nhanh suy nghĩ, ảnh hưởng mạnh đến văn hóa, truyền thống, đạo đức, lối sống. Thanh niên lại là những đối tượng dễ tiếp nhận cái mới, nhưng lại thiếu khả năng chọn lọc. Vì vậy, một bộ phận không nhỏ thanh niên hiện nay xa rời với một số giá trị đạo đức truyền thống, mà biểu hiện dễ nhận thấy trước mắt là kém cỏi trong giao tiếp, ứng xử với con người trong xã hội.

Thanh niên là lực lượng trụ cột, lực lượng kế thừa của bất kỳ một địa phương hay quốc gia nào. Giao tiếp, ứng xử trong thanh niên thể hiện nhận thức và ý thức của các bạn về đạo đức, văn hóa và truyền thống, thể hiện đạo đức, lối sống và văn hóa của những thế hệ tiếp theo. Giao tiếp, ứng xử kém thể hiện văn hóa, đạo đức kém và ngược lại. Những thế hệ làm chủ tương lai, vận mệnh đất nước có những khiếm khuyết về văn hóa, đạo đức thì sẽ tác động thế nào đến các mục tiêu xây dựng, phát triển khác, đó làđiều không cần nói chắc ai cũng có thể nhận biết. Vì vậy, công tác giáo dục, đạo đức lối sống, mà trước mắt là giáo dục cho các bạn các kỹ năng, các kiến thức và sự nhận thức đúng đắn về giao tiếp ứng xử dựa trên nền tảng văn hóa, đạo đức truyền thống tốt đẹp là yêu cầu vô cùng cấp thiết hiện nay.

Bên cạnh những nỗ lực của tổ chức Đoàn, Hội thanh niên, thiết nghĩ cũng cần phải có sự nâng cao về nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, nhân dân về tầm quan trọng của công tác giáo dục thanh niên. Trong hoạch định chính sách, bố trí các dự án kinh tế cân có sự cân nhắc hơn giữa lợi ích kinh tế, môi trường và sự tác động của chúng đến văn hóa, giáo dục đối với thế hệ trẻ. Đặc biệt phải quản lí tốt công tác xuất bản phim ảnh, cấp phép các tụ điểm kinh doanh game và giải trí, xử lí nghiêm các hành vi vi phạm. Và cuối cùng là cần có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục thanh niên, Trong đó, cần nâng cao hơn vai trò giáo dục của gia đình bởi đây là môi trường ảnh hưởng mạnh mẽ, vừa nhanh chóng ,vừa mang tính lâu dài nhất đối với thanh niên.

Hoàng Thy