Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới, nhưng phần lớn không được chẩn đoán ở giai đoạn đầu. Nhiều người chỉ phát hiện bệnh khi đã có biến chứng, thậm chí quá muộn để điều trị hiệu quả.

ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều, Trưởng khoa Nội tim mạch 1, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, bày tỏ lo ngại trên tại buổi tư vấn sức khỏe “Tầm soát, chẩn đoán & điều trị chuyên sâu bệnh tim mạch” diễn ra ngày 20/2.

Từ trái sang: BS.CKII Vũ Năng Phúc, ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều, ThS.BS Nguyễn Minh Trí Viên và MC Thanh Phương tại buổi tư vấn trực tuyến

Bệnh tim mạch là tên gọi chung cho các bệnh của tim và mạch máu, bao gồm bệnh động mạch vành, bệnh van tim, các bệnh tim bẩm sinh, bệnh động mạch chủ, bệnh động mạch ngoại biên, suy tim, bệnh thấp tim, bệnh cơ tim, rối loạn nhịp tim… Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy, mỗi năm có 17,9 triệu người tử vong vì bệnh lý tim mạch, 85% trong số đó là do nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Tại Việt Nam, bệnh tim cướp đi mạng sống của gần 200.000 người mỗi năm, cao hơn số người tử vong vì ung thư.

Đáng lưu ý là bệnh đang có xu hướng trẻ hóa. Nếu như trước đây, tình trạng tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, bệnh động mạch ngoại biên… thường gặp ở người lớn tuổi thì ngày nay, ngày càng phổ biến ở người trẻ. Bác sĩ Kiều dẫn trường hợp một bệnh nhân nam 45 tuổi thể trạng khỏe mạnh, chưa từng đi khám sức khỏe tổng quát. Cách nhập viện một tháng, anh xuất hiện triệu chứng mệt khi gắng sức, thỉnh thoảng đau ngực thoáng qua. Anh nghĩ đây là biểu hiện khi tập thể thao quá sức nên giảm cường độ tập, nghỉ ngơi nhiều hơn nhưng triệu chứng không hết hẳn. Khi cơn đau ngực tái phát với mức độ nghiêm trọng và tần suất dày hơn, anh mới đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh khám thì được chẩn đoán bệnh ba nhánh mạch vành (hẹp nặng động mạch vành phải và động mạch mũ, tắc hoàn toàn động mạch liên thất trước đoạn gần). Bác sĩ can thiệp đặt stent nong cả ba nhánh mạch máu cho anh, ngăn chặn nguy cơ nhồi máu cơ tim đe dọa tính mạng.

Theo ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều, các phương tiện chẩn đoán như siêu âm tim, CT tim, MRI tim… ngày càng hiện đại, giúp phát hiện bệnh nhanh và chính xác

Bác sĩ Kiều lý giải, những người trẻ thường chủ quan cho rằng mình không có nguy cơ mắc bệnh tim nên không có biện pháp phòng ngừa hợp lý và ý thức tầm soát sớm. Điều này dẫn tới các biến chứng đáng tiếc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí tử vong. Nếu bệnh nhân nam kể trên đi khám sớm thì đã phát hiện mình bị rối loạn mỡ máu, đái tháo đường – hai yếu tố nguy cơ gây bệnh mạch vành, từ đó có biện pháp kiểm soát bệnh để phòng biến chứng. Hoặc, nếu được chẩn đoán hẹp mạch vành từ giai đoạn đầu (hẹp dưới 50%), khả năng chưa cần can thiệp mà chỉ điều trị nội khoa, làm chậm diễn tiến bệnh.

Bên cạnh những bệnh tim âm thầm tấn công người trẻ tuổi, còn khá nhiều trường hợp bệnh nhân tim bẩm sinh không được chẩn đoán sớm và chữa trị kịp thời trong những năm đầu sau sinh, BS.CKII Vũ Năng Phúc, Trưởng khoa Tim bẩm sinh, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết. Điển hình là chị Hiền, 52 tuổi, tình cờ phát hiện thông liên nhĩ lỗ lớn khi điều trị ung thư tuyến giáp. Chị kể chưa từng có triệu chứng liên quan đến bệnh tim, gia đình không ai mắc bệnh tim mạch. Khi khám tiền phẫu để chuẩn bị cho ca mổ u giáp, chị bất ngờ với chẩn đoán thông liên nhĩ (tồn tại một lỗ thủng ở vách ngăn giữa nhĩ trái và nhĩ phải) kích thước 25×17 mm. May mắn lỗ thông chưa gây biến chứng suy tim, rối loạn nhịp hay tổn thương động mạch phổi. Chị Mai được phẫu thuật cắt tuyến giáp trước rồi can thiệp đóng lỗ thông liên nhĩ.

Theo bác sĩ Phúc, thông liên nhĩ, thông liên thất cũng như các bệnh lý tim bẩm sinh khác là những dị tật hình thành từ trong bào thai, có thể phát hiện sớm ngay sau sinh, thậm chí từ trong thai kỳ. Tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, việc tích hợp AI trong hệ thống máy siêu âm tim cho phép bác sĩ cắt, dựng hình cấu trúc tim thai nhỏ như đồng xu trong không gian 4 chiều, kết hợp trí tuệ nhân tạo tự động phân tách từng mạch máu trong những tổ hợp mạch máu phức tạp, dễ dàng phát hiện các bất thường về mạch máu. Nhiều trường hợp bệnh tim bẩm sinh phức tạp được phát hiện từ tuần thai 16-17, được bác sĩ Sản – Tim mạch theo dõi chặt chẽ và can thiệp ngay sau sinh, tăng cơ hội sống cho trẻ.

BS.CKII Vũ Năng Phúc cho biết, nếu mẹ có các yếu tố nguy cơ gây dị tật tim bẩm sinh ở thai nhi, bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm tim thai ở thời điểm 18-22 thai kỳ

Bên cạnh hệ thống siêu âm tim, AI được ứng dụng trong hầu hết các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp cộng hưởng từ tim, chụp cắt lớp vi tính động mạch vành (MSCT)…, nhờ đó tầm soát sớm yếu tố nguy cơ, chẩn đoán chính xác bệnh tim mạch từ đơn giản đến phức tạp cho trẻ em và người lớn, xây dựng phác đồ điều trị chuyên sâu, cá thể hóa, an toàn và hiệu quả.

Cùng với việc phát hiện sớm, lựa chọn phương pháp phù hợp đóng vai trò quyết định đến hiệu quả điều trị của một ca bệnh tim mạch. Với những trường hợp bệnh phức tạp, không thể can thiệp ít xâm lấn, bác sĩ sẽ phẫu thuật để sửa chữa tổn thương cho người bệnh. ThS.BS Nguyễn Minh Trí Viên, Cố vấn Phẫu thuật tim, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đánh giá, sự phối hợp chặt chẽ giữa ê kíp bác sĩ Nội tim mạch – Gây mê hồi sức – Ngoại tim mạch – Tim mạch Can thiệp – Tim bẩm sinh sẽ giúp quá trình thăm khám và siêu âm tim tiền phẫu, gây mê, phẫu thuật, chăm sóc hậu phẫu… diễn ra thuận lợi. Bên cạnh đó, việc ứng dụng máy móc, kỹ thuật tiên tiến cũng là yếu tố không thể thiếu làm nên thành công cho một ca mổ tim.

ThS.BS Nguyễn Minh Trí Viên đánh giá Việt Nam hiện đã làm chủ các kỹ thuật mổ hiện đại, giúp người bệnh rút ngắn thời gian hồi phục và giảm biến chứng

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được trang bị hệ thống thiết bị hiện đại, phòng mổ tim tiêu chuẩn quốc tế, phòng hồi sức kiểm soát nhiễm khuẩn nghiêm ngặt; chuyên thực hiện các phương pháp phẫu thuật tiên tiến như: phẫu thuật tim bẩm sinh đường mổ nhỏ, thẩm mỹ cao; phẫu thuật tim hở có nội soi hỗ trợ (MICS); phẫu thuật van tim ít xâm lấn, đường mổ nhỏ (Mini-invasive); phẫu thuật bắc cầu động mạch vành ít xâm lấn (CABG) – không dùng máy tim phổi nhân tạo, mổ đường ngực bên, mổ gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP)… Bệnh nhân ít đau, hồi phục nhanh sau phẫu thuật, vết mổ thẩm mỹ, giảm thời gian hồi sức ICU, xuất viện sớm.

Trí tuệ nhân tạo (AI) được tích hợp trong hệ thống siêu âm tim thế hệ mới giúp tầm soát, phát hiện sớm bệnh tim mạch trong bào thai, trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người trưởng thành

Bác sĩ Kiều khuyến cáo mỗi người nên duy trì lối sống khoa học để phòng ngừa bệnh tim mạch, gồm kiểm soát cân nặng trong giới hạn bình thường (BMI < 23), không hút thuốc lá hay lạm dụng rượu bia, hạn chế thức ăn chế biến sẵn, thực phẩm chiên rán, đồ ngọt, tập thể dục tối thiểu 150 phút/tuần, tránh căng thẳng, ngủ đủ giấc. Tất cả mọi người đều nên tầm soát bệnh tim mạch bởi bệnh có thể xuất hiện ở mọi đối tượng, mọi độ tuổi. Người có các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, đái tháo đường, béo phì, ít hoạt động thể lực, có chế độ ăn uống không lành mạnh, tần suất sử dụng rượu bia ở mức cao, tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch… cần chủ động đi khám mỗi 6 tháng một lần để tầm soát, phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời.

Thu Hà