Thời gian qua, tình trạng khai thác cát tràn lan trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long đã dẫn đến nhiều hệ lụy như làm thay đổi dòng chảy gây sạt lở đôi bờ; nguồn thu thuế từ hoạt động khai thác cát không đủ để bù vào việc xây dựng, gia cố những công trình bờ kè chống sạt lở… Do đó, chấn chỉnh lại hoạt động khai thác cát là việc cần làm ngay, vừa bảo vệ được nguồn tài nguyên, vừa giúp người dân an tâm sản xuất.

          Tại mỏ cát ngay trên đầu cù lao An Bình, phía hạ lưu cầu Mỹ Thuận, cùng một lúc có tới 5 phương tiện khai thác cát đang hoạt động. Tuy nhiên, khi cù lao An Bình xảy ra sạt lở nghiêm trọng thì cùng với mỏ cát ấp An Long, mỏ cát này cũng vừa tạm ngưng hoạt động để thuận tiện cho công tác điều tra.

          Theo ông Nguyễn Văn Đấu, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên – môi trường tỉnh Vĩnh Long : “Chúng tôi căn cứ vào báo cáo đánh giá tác động môi trường và phục hồi môi trường, vì khi có sự cố sạt lở thì trách nhiệm cơ quan chức năng sẽ thông báo để họ ngừng hoạt động để đánh giá lại nguyên nhân của nó, khi xác định xong thì mới cho họ hoạt động lại theo bình thường.”

          Theo Sở Tài nguyên – Môi trường tỉnh vĩnh Long, hoạt động khai thác cát thời gian qua trên địa bàn tỉnh diễn biến rất phức tạp, nhiều đơn vị được cấp phép nhưng không thực hiện đúng quy định. Ngành chức năng đã tiến hành 241 đợt kiểm tra, qua đó lập biên bản vi phạm và xử phạt hành chính 109 phương tiện. Trong khi thực tế, số phương tiện được cấp phép hoạt động là khoảng 50 chiếc xà lan, nếu tính bình quân thì số lượt  vi phạm gấp đôi số phương tiện được cấp phép hoạt động, nghĩa là bình quân mỗi phương tiện được phát hiện vi phạm hơn 2 lần. 

          Sau sự cố sạt lở tại An Bình, ông Nguyễn Văn Diệp, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long chỉ đạo Sở Tài nguyên – Môi trường kết hợp với các sở ngành liên quan kiểm tra, rà soát lại tất cả các giấy phép hoạt động khai thác cát, tăng cường kiểm tra thường xuyên và đột xuất để kịp thời phát hiện các trường hợp vi phạm, qua đó, tiến hành rút giấy phép hoạt động đối với các đơn vị có dấu hiệu vi phạm trên 3 lần. Ngoài ra, ông cũng chỉ đạo Sở Tài nguyên – Môi trường ngưng không cấp thêm giấy phép mới và cho tạm dừng khai thác tại những mỏ cát nguy cơ sạt lở cao, ảnh hưởng đến hoạt động nuôi trồng thủy sản.

          Tuy nhiên, theo ngành chức năng thì đến nay công tác kiểm tra xử lý các phương tiện vi phạm vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Lực lượng chuyên ngành khá mỏng không đủ để phân bố kiểm tra khắp địa bàn. Bên cạnh đó, do chế tài của luật định là phải bắt quả tang phương tiện vi phạm mới có thể xử lý mà trong thực tế khi phát hiện có đoàn kiểm tra đến thì lập tức chủ phương tiện cho ngưng ngay hoạt động khai thác, vì vậy đoàn kiểm tra chỉ có thể lập biên bản neo phương tiện sai vị trí. Ngoài ra, mức xử phạt cũng chưa thể hiện được tính răn đe nên các chủ phương tiện không ngần ngại vi phạm.

          Cũng theo ông Nguyễn Văn Đấu, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường tỉnh Vĩnh Long: “Hiện nay chúng tôi cũng đã cho lực lượng là anh em thanh tra phối hợp cùng Phòng Khoáng sản tiến hành kiểm tra lại tất cả các khu vực mà mình đã cấp phép khai thác. Trong quá trình mình thanh tra kiểm tra nếu có phát sinh những nơi mình cấp phép khai thác mà khu vực đó có hiện tượng sạt lở thì chúng tôi cũng xem xét và có thể cho ngưng hoạt động để đánh giá lại khu vực đó.”

          Theo đánh giá của nhiều chuyên gia thì việc khai thác cát không đúng theo quy định là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm thay đổi dòng chảy gây sạt lở đôi bờ. Điển hình như ở cù lao An Bình, bà con cho biết trước đây việc sạt lở chỉ mang tính tự nhiên, lở trên bồi dưới. Còn khoảng 3 năm trở lại đây, khi việc khai thác cát diễn ra tràn lan, không tuân thủ theo đúng quy định của ngành chức năng thì năm nào tình trạng sạt lở đất bờ sông cũng diễn ra nghiêm trọng, thậm chí có điểm sạt lở vô sâu hàng vài chục mét.

        Nếu hoạt động khai thác cát không được cơ quan chức năng kịp thời chấn chỉnh thì không lâu sau hàng trăm hecta đất nông nghiệp trên cù lao này sẽ theo nước mà trôi đi. Và không chỉ cù lao An Bình mà nhiều khu vực có hoạt động khai thác cát trên địa bàn tỉnh cũng chịu chung số phận./.

          Trường Sơn