Gắn với những kỷ niệm trọng đại của lịch sử, âm nhạc có ưu thế trong việc phản ánh nhanh nhạy và biểu hiện kịp thời mọi trạng thái mãnh liệt nhất của cảm xúc dân tộc.

Nhưng ngày tiến tới giải phóng miền Nam với sự kiện 30/4, âm nhạc- bằng thể loại ca khúc- đã như những trang nhật ký bằng âm thanh bám sát và phản ánh nhanh nhạy sự kiện vĩ đại đó.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên tác giả bài Như có Bác trong ngày đại thắng

 

Những ngày tháng ấy, trên các đài phát thanh, truyền hình chỉ có một âm điệu hào hùng, sôi động của các bài ca được phát trong chương trình ca nhạc. Hầu hết giới nhạc sĩ đều sáng tác rất kịp thời gắn với các sự kiện giải phóng từng địa phương: Ban Mê Thuột, Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng, Phú Khánh, Thuận Hải, Tây Nguyên… Người ta bắt gặp những tên tuổi nhạc sĩ quen thuộc đã tạo nên bức tranh hoành tráng bằng âm thanh với những sáng tác mới nhất: Huy Du, Nguyễn Đức Toàn, Huy Thục, Văn Ký, Lê Lôi, Hoàng Vân, Hồ Bắc, Văn An, Vũ Thanh, Nguyên An, Vĩnh An, Tân Huyền, Phạm Tuyên…

Dù viết cho tập thể hay hát đơn ca, âm điệu chung của những sáng tác về các vùng quê hương giải phóng những ngày này đều hào hùng, sôi nổi, phơi phới như thác lũ dâng trào. Chủ thể cảm xúc của tất cả mọi bài là “ta”, thay vì “tôi”, hoặc anh em thường xuất hiện trong các ca khúc trữ tình. Các nhạc sĩ đều ý thức rõ rệt: biểu hiện cảm xúc cá nhân của chủ thể sáng tạo (tác giả) chính là cảm xúc của toàn thể dân tộc giữa những ngày chiến đấu thần tốc và chiến thắng.

Trong loạt bài hát xuất hiện lúc này, đặc biệt có hai bài gây được ấn tượng mạnh mẽ, có sức lay động mãnh liệt trái tim mọi người. Đó là bài Như có Bác trong ngày đại thắng của Phạm Tuyên và bài Em có nghe âm thanh ngày mới của Nguyễn An. Bài hát của Phạm Tuyên như một tấm pa nô, áp phích với kích cỡ cực lớn bằng âm thanh có tác dụng tuyên truyền, cổ động rất hiệu quả. Bức tranh cổ động ấy chỉ vẽ bằng những đường nét, màu sắc, mảng miếng hết sức đơn giản nhưng hiệu quả cổ vũ lại rất lớn lao, có lẽ nằm ngoài sự tưởng tượng của chính tác giả. Bằng hình thức hai đoạn đơn, trong đó đoạn A gồm 4 câu nhạc ngắn và đoạn B chỉ là sự nhắc lại bốn lần câu hát “Việt Nam – Hồ Chí Minh”, ca khúc mang tính quần chúng rất rõ, và điển hình cho loại bài hát giành cho mọi người có thể hát dễ dàng. Tính khái quát, cô đọng, hàm súc như một tuyên ngôn, như một lời tung hô được chuyển tải trong một giai điệu cực kì giản dị, hát gần như nói. Lại được tác giả khống chế trong một âm vực rất hẹp (quãng 9 là quãng đối với sáng tác dành cho thiếu nhi cũng là lí tưởng) đã khiến ca khúc rất dễ thuộc, dễ hát và điều quan trọng là người ta có thể cùng nhau đồng thanh hát ngay được.

Nếu Như có Bác trong ngày đại thắng của Phạm Tuyên là một ca khúc quần chúng, có tác dụng như thể loại tranh cổ động, thì Em có nghe âm thanh ngày mới của Nguyễn An lại là ở dạng ca khúc nghệ thuật, chủ yếu tác giả sáng tác dành cho hát đơn ca, tuy nhiên nếu dàn dựng cho hình thức hợp xướng lại càng có hiệu quả. Ca khúc này ra đời sau loạt bài hát phản ánh chiến thắng, giải phóng miền Nam nhưng nằm trong âm hưởng của giai đoạn này nên được coi là một trong những “cái đinh” đáng kể, không thể bỏ qua. Ngay từ tiếng mở đầu, Nguyễn An đã cất lên ở âm khu cao của bài hát – một xử lí không thấy có nhiều ở các ca khúc khác – và cứ thế, tác giả cho mạch giai điệu chảy ở “vùng cao” ấy, gây cho người nghe cảm giác đó là những xúc cảm của người đang đứng ở một tầm cao chiến thắng với cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen của những từ này. Cả bài hát toát ra một phong vị hào sảng, tươi rói, đĩnh đạc, oai phong và lại thoải mái, đúng là những tình cảm, tâm trạng của cả một dân tộc vừa dành chiến thắng sau nhiền năm tháng chịu đựng gian khổ, chiến đấu, hy sinh. Bài hát của Nguyễn An là sự kết hợp hài hoà giữa chất dân tộc và hiện đại, trong đó dáng vẻ hiện đại nổi rõ hơn, sự hoà quện nhuần nhuyễn giữa tính trữ tình và anh hùng ca. Ca khúc mang hơi hướng tráng ca nhưng vẫn ngắn gọn, càng nghe càng thấy sâu sắc, thú vị, gây ấn tượng mạnh mẽ…

Đã qua đi nhiều năm. Nhưng nay nghe lại những bài hát ra đời trong những ngày tháng hào hùng mùa xuân năm 1975 và liền sau đó, chúng ta như sống lại cả một thời sôi động, nóng bỏng mà nức lòng, tràn đầy hứng khởi và lạc quan. Quanh ta hôm nay đã là một không khí âm nhạc khác trong đó không ít những nỉ non sướt mướt mà thấy yêu qúy, thú vị làm sao âm hưởng những ca khúc ấy – những giai điệu một thời và mãi mãi âm vang trong tâm khảm người nghe.

Theo Thôn Ca ( Đất Việt )