Nhiều năm qua, nông dân đồng bằng sông Cửu Long với những nỗ lực cải tiến quy trình sản xuất lúa , đã dần làm chủ kỹ thuật trên đồng ruộng. Tuy nhiên, bài toán về chi phí sản xuất và thu nhập thực tế còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác mà từng nông hộ sẽ khó chủ động giải quyết được.

 Làm thế nào để cải thiện thu nhập cho người trồng lúa, sản xuất với chi phí thấp hơn và sản phẩm có giá trị thương mại cao hơn , vẫn là mối quan tâm hàng đầu của ngành nông nghiệp. Một trong những giải pháp đang được thực hiện , là mô hình Cánh đồng mẫu lớn, vận động tập trung nhiều diện tích đất riêng lẻ ở nông hộ, thành một cánh đồng rộng lớn với quy trình sản xuất lúa hàng hóa có chất lượng tốt……. Mô hình nầy được nhiều tỉnh ở ĐBSCL, trong đó có Vĩnh Long thực hiện đã đat hiệu quả khả quan; bước đầu đã giải được bài toán khó về lợi nhuận nông nghiệp , mở ra triển vọng mới cho ngành sản xuất lúa gạo.   

         Trong vụ đông xuân 2011-2012 vừa , tại xã Tân An Luông, huyện Vũng Liêm đã triển khai cho nông dân ở 3 ấp : Nước xoáy, ấp 8 và Đập Sậy thực hiện trồng lúa theo hướng cánh đồng mẫu lớn, với tổng diện tích gần 212 ha. Trong đó, ngành nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long hỗ trợ trên 100 ha, số diện tích còn lại do huyện đầu tư. Đây là mô hình điểm, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công tác chuyển giao kỹ thuật sản xuất tiến bộ và cơ giới hóa đồng ruộng ; từng bước tiến đến sản xuất hàng hóa quy mô lớn và đạt chứng nhận Việt Gap, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất lúa,  cải thiện thu nhập cho nông dân.

          Ngoài huyện Vũng Liêm, trong vụ lúa này, các huyện khác trong tỉnh Vĩnh Long cũng đồng loạt triển khai dự án xây dựng cánh đồng mẫu lớn,gồm 7 mô hình với  tổng diện tích 700 ha ; tổng kinh phí đầu tư 43 tỷ đồng và được thực hiện từ nay đến năm 2015.

           Mục tiêu của dự án này là tổ chức bà con nông dân liên kết lại trong sản xuất, đặc biệt là các hộ sản xuất nhỏ lẻ, ít am hiểu kỹ thuật, tạo sự liên kết 4 nhà trong canh tác nông nghiệp ngày càng chặt chẽ hơn .Ngoài ra, xây dựng cánh đồng mẫu lớn sẽ tập hợp nông dân sản xuất lúa theo hướng gía trị cao, bằng cách sử dụng 1 giống, hoặc 1 nhóm giống lúa có chất lượng cao để hình thành vùng nguyên liệu lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành cơ giới hóa trong sản xuất, làm giảm thất thoát, hạ giá thành sản phẩm.

         Tham gia cánh đồng mẫu lớn, nông dân sẽ được hướng dẫn qui trình trồng lúa tiến bộ ,như bỏ tập quán sạ dày, sử dụng giống lúa chất lượng tốt để gieo sạ với mật độ thưa, hoặc sạ hàng, bón phân cân dối và sử dụng thuốc BVTV theo nguyên tắc 4 đúng. Ngoài ra , bà con còn được tập huấn theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây lúa, trang bị  kỹ thuật canh tác theo chương trình 1 phải-5 giảm, 3 giảm-3 tăng……, để giúp cho việc chăm sóc cây lúa khỏe ngay từ đầu, hạn chế các loại dịch hại  và số lần phun thuốc BVTV.

         Theo các chuyên gia nông nghiệp, thực hiện cánh đồng mẫu lớn trong sản xuất lúa là tập hợp  nhiều thửa ruộng liền kề của nhiều hộ dân trong một khu vực với diện tích từ vài trăm đến vài ngàn ha. Trên diện tích lớn, việc sản xuất lúa được tiến hành theo qui trình thống nhất ở tất cả các khâu và việc tiêu thụ sản phẩm cũng được ký kết chặt chẽ giữa người trồng lúa và doanh nghiệp. Mục tiêu của dự án Cánh đồng mẫu lớn là nhằm sản xuất lúa gạo theo hướng hàng hóa, xuất khẩu ổn định , bền vững và có hiệu quả kinh tế cao .

           Thực hiện sản xuất theo mô hình cánh đồng mẫu lớn trên cơ sở hoạch định chính sách của địa phương; sự hỗ trợ về kỹ thuật  của nhà khoa học ; các doanh nghiệp sẽ tham gia thực hiện cung ứng giống, thuốc BVTV, phân bón……với giá sỉ. Vấn đề là nông dân phải chủ động liên kết lại, góp đất với nhau ở những hộ liền kề để hình thành một cánh dồng lớn; thì khi đó việc đầu tư khoa học kỹ thuật, thủy lợi nội đồng, yêu cầu cơ giới hóa trong sản xuất lúa…..sẽ được thực hiện đồng bộ. Nhờ vậy, nông dân tiết giảm được nhiều chi phí sản xuất. Xuống giống lúa đồng loạt, cùng một hoặc hai , ba  loại giống có chất lượng cao và theo một quy trình thống nhất…..,giúp cho hạt lúa làm ra sẽ có chất lượng tốt, năng suất cao, đồng chất  và bán được giá.

         Thực tế đã cho thấy, cây lúa trong mô hình cánh đồng mẫu lớn phát triển tốt, ít bị nhiễm sâu bệnh và chi phí đầu tư  thấp. Theo bà con nông dân, do năng suất lúa đạt cao,  giá thành sản xuất giảm ,kết hợp với chất lượng lúa gạo được nâng lên, bán giá cao nên tăng lợi nhuận.

          Tại xã Tân Long, huyện Mang Thít bà con rất đồng tình với mô hình sản xuất này, bởi  nhà nông được hướng dẫn kỹ càng về biện pháp canh tác lúa theo đúng qui trình kỹ thuật, bón phân và phun thuốc phòng trừ sâu bệnh đúng cách ….để giảm bớt chi phí ;  ghi chép sổ tay đầy đủ để theo dõi và quản lý tốt đồng ruộng, từ đó có sự điều chỉnh hợp lý trong chăm sóc cây lúa.

          Cụ thể , ông Nguyễn Văn Giàu có 15 công ruộng  tham gia trong mô hình cánh đồng mẫu lớn ở xã này cho biết, do áp dụng đúng theo qui trình sản xuất đã được hướng dẫn, nên chi phí đầu tư như giống gieo sạ, phân thuốc hóa học….đã giảm khá nhiều. Năng suất lại đạt cao với trên 6,5 tấn /ha, vì thế có lợi nhuận nhiều hơn các năm trước

         Ngoài ra, một lợi ích khác của mô hình cánh đồng mẫu lớn là khắc phục được tình trạng gieo sạ nhiều loại giống trên một cánh đồng, làm cho sản phẩm lúa gạo làm ra không được đồng nhất. Cánh đồng mẫu lớn xóa dần kiểu sản xuất nhỏ lẻ, mạnh ai nấy làm không theo một qui trình kỹ thuật thống nhất,  gây khó khăn trong việc quản lý nước tưới và phòng trừ dịch hại ; đồng thời  giải quyết  được vấn đề manh mún đất đai trong canh tác lúa vốn đã có từ lâu,  từng làm trở ngại cho việc mở rộng cơ giới hóa trên đồng ruộng

            Tuy mô hình cánh đồng mẫu lớn trong sản xuất lúa ở Vĩnh Long mới triển khai thực hiện, nhưng qua kết quả bước đầu  cho thấy cách làm nầy đang được nông dân  đồng tình. Cũng từ mô hình này, nông dân có thể tiếp cận với  các loại vật tư nông nghiệp phục vụ sản xuất lúa với giá cả ổn định và chất lượng đảm bảo. Đồng thời , giá cả và việc tiêu thụ sản phẩm cũng thuận lợi, cho cả nông dân và doanh nghiệp cung ứng hàng xuất khẩu.

             Hiện nay, cánh đồng mẫu lớn mang ý nghĩa là tập hợp những nông dân sản xuất lúa nhỏ lẻ vào trong một cánh đồng lớn, để thực hiện tốt việc áp dụng  các tiến bộ kỹ thuật tiên tiến trong canh tác lúa một cách đồng bộ, mang lại hiệu quả trên một diện tích rộng lớn, rút ngắn khoảng chênh lệch về năng suất giữa các hộ nông dân….Đây là cơ sở cho việc sản xuất lúa theo chuẩn VietGap, tiến đến xây dựng thương hiệu lúa gạo VN trong nước và xuất khẩu . Ngoài ra, cánh đồng mẫu lớn còn hướng đến xây dựng một vùng nguyên liệu lúa gạo tập trung  có chất lượng tốt  và thông qua liên kết 4 nhà để chủ động trong sản xuất và tiêu thụ lúa gạo cho nông dân. Và chỉ có liên kết sản xuất mới mở ra cơ hội cho ngành sản xuất lúa gạo Việt Nam làm ăn lớn và đủ mạnh  để cạnh tranh với  sản phẩm cùng loại của các nước trên thế giới.

          Quốc Chiến