Xoài là một trong những đối tượng cây ăn trái đặc sản của ĐBSCL, với nhiều giống ngon, như xoài cát Hòa lộc, xoài cát Chu, xoài cát Núm, xoài Thái… Do xoài có đặc tính đễ trồng, thích nghi ở mọi vùng đất và có giá trị kinh tế cao, nên chúng đã được khuyến khích phát triển thành những vườn chuyên canh theo qui hoạch sản xuất của từng vùng, từng khu vực. Vì vậy diện tích không ngừng gia tăng. Tuy nhiên trong quá trình canh tác cây xoài, bà con nông dân cũng đã gặp không ít khó khăn, nhất là vấn đề chăm sóc và kỹ thuật cho xoài ra hoa, đậu trái đồng loạt.
Thông thường để cây xoài ra hoa tự nhiên thì năng suất rất thấp và không đồng loạt. Nên việc chăm sóc và thu hoạch rất khó khăn. Do vậy, để nâng cao hiệu quả kinh tế của cây xoài, bà con nông dân thường áp dụng xử lý ra hoa, hay nói cách khác là thay đổi chu kỳ tự nhiên của cây trồng bằng cách tác động một số biện pháp kỹ thuật để thay đổi tập quán, chu kỳ phát triển của cây.
Việc tạo ra hoa cho cây xoài có nhiều biện pháp với những ưu khuyết điểm khác nhau. Song, bà con nông dân nên chọn và áp dụng biện pháp xử lý cây ra hoa sao cho thích hợp với tình trạng dinh dưỡng, điều kiện ngoại cảnh và tuổi của cây trồng. Ngoài ra trước khi tiến hành xử lý cho cây xoài ra hoa, một điều cần lưu ý là nên vệ sinh vườn, tỉa bỏ những cành già, nhánh bị sâu bệnh……..đồng thời chăm sóc để cho cây xoài “sung mãn”. Có vậy mới giúp cho cây ra hoa được thuận lợi và đạt kết quả cao. Theo khuyến cáo của các nhà chuyên môn, sau khi thu hoạch trái xong, thì cây xoài đang ở giai đoạn tăng trưởng chậm, hay nói cách khác là đang ở thời kỳ “nghĩ ngơi ”. Giai đoạn này kéo dài khoảng 2 tháng. Lúc này trên cây xoài có rất nhiều cành già và sâu bệnh, cho nên phải tiến hành cắt bỏ những cành nhánh này để cho cây được “sạch sẽ” và thông thoáng; từ đó sẽ giúp ánh nắng chiếu rọi đều khắp cây xoài, đồng thời tạo điều kiện cho cây xoài nhanh chóng phục hồi lá và cành mới . Giúp cho việc sử dụng hóa chất xử lý xoài ra hoa được thuận lợi hơn.
Bên cạnh việc cắt tỉa cành thì vấn đề bón phân cung cấp dinh dưỡng cho cây xoài trong giai đoạn trước khi xử lý ra hoa cũng rất quan trọng. Cần bón nhiều phân hữu cơ và vôi để tăng độ màu mỡ , khử chua và giúp tăng độ pH của đất . Bên cạnh đó phải tưới nước thường xuyên để duy trì độ ẩm cho đất và cũng tạo diều kiện để phân bón thấm nhanh vào đất. Môi trường đất được cải tạo tốt thì cây xoài mới có điều kiện phát triển và ra hoa tối ưu.
Sau khi cắt tỉa cành và chăm sóc bón phân tưới nước, thì cây bắt đầu ra đọt non đợt 1. Lúc này nên chú ý phòng ngừa các loại sâu bênh hại. như sâu ăn lá, sâu đục cành và bệnh thán thư, nhằm bảo vệ cho bộ lá xoài không bị tổn thương và phát triển tốt . Lưu ý đối với cây xoài trên 15 năm tuổi thì có thể xử lý ra hoa ngay ở đợt lá này. Nếu trường hợp vườn còn trẻ nên tiếp tục bón phân, chăm sóc cho cây ra thêm đợt lá thứ 2 thì mới tiến hành xử lý ra hoa.
Sau thời gian kích thích cho cây xoài ra đọt thì tiến hành xử lý mầm hoa; nghĩa là ức chế sự tăng trưởng của cây xoài . Sau khi cây xoài ra đọt non, lúc cơi đọt cuối cùng khoảng 3 tuần tuổi thì lá xoài chuyển sang màu hồng nhạt, hoặc hơi xanh mà bà con thường quen gọi là lá lụa, lúc này nên tưới nước nhiều ướt đẩm vùng rễ liên tục 2-3 ngày , sau đó tiến hành xử lý Paclobutrazol . Chú ý, tùy theo kích thước tán cây, tuổi cây mà xử lý hóa chất này với liều lượng thích hợp.
Sau khi xử lý Paclobutrazol được 1-2 tuần thì lá xoài bắt đầu chuyển sang lá già, lúc này phun thêm một số chất ức chế sinh trưởng cộng với thuốc kích thích ra hoa. Tuy nhiên để cho cây ra hoa đồng loạt, thì sau khi phun thuốc kích thích ra hoa khoảng 10 ngày , cây sẽ nhú đọt như cựa gà nên sử dụng tiếp hóa chất Thioure phun ướt đẫm tán cây và các cựa gà, để thúc cho cây ra hoa đồng loạt.
Thông thường nếu xử lý tốt thì xoài sẽ ra hoa rất nhiều, tuy nhiên việc đậu trái cũng gặp không ít khó khăn. Bởi lẽ trong thời gian này cây xoài phải chịu nhiều áp lực của thời tiết như mưa nhiều, có sương vào ban đêm; bên cạnh đó cũng có khá nhiều sâu bệnh hại tấn công bông xoài như bệnh thán thư, rầy bông xoài, phấn trắng…… Do đó để bảo vệ bông xoài trổ tốt và đậu trái nhiều, cần phải chăm sóc, bón phân để cung cấp đủ dưỡng chất cho cây xoài, nhất là phòng ngừa sâu bệnh hại bông xoài kịp thời …… nhằm giúp cho việc ra hoa và đậu trái của cây xoài được an toàn và cho năng suất cao . Chú ý khi sử dụng thuốc ngừa sâu bệnh ở giai đoạn tăng trưởng của hoa và trái nên luân phiên nhiều loại thuốc BVTV để tránh tình trạng kháng thuốc của sâu bệnh.
Với những đặc tính và hiệu quả kinh tế mang lại từ cây xoài cho thấy, việc xử lý ra hoa cho trái để đạt năng suất cao có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo được một khoản thu nhập vượt trội, giúp tăng thu nhập cho nông hộ. Tất nhiên biện pháp kỹ thuật xử lý ra hoa trên cây xoài cũng có những ưu và nhược điểm của nó. Song, tin rằng với biện pháp kỹ thuật này sẽ giúp bà nông dân áp dụng thành công. Thiết nghĩ việc ứng dụng biện pháp xử lý xoài ra hoa đậu trái nhiều, đạt năng suất cao; kết hợp với kỹ thuật thâm canh tốt để nâng chất lượng là việc làm hết sức kinh tế và khoa học. Nhưng vấn đề cần đặt ra cho bà con nông dân là nên chọn thời điểm xử lý xoài ra hoa cho trái như thế nào, để khi thu hoạch bán có giá và thu lợi nhuận cao nhất.
Quốc Chiến